Μας κακομαθαίνετε κυρία Παπακώστα

Η υφυπουργός υγείας Παπακώστα, με ευθύνη τον τομέα της ψυχικής υγείας, φωτογραφημένη εν είδη τηλεοπτικής αρχιμαγείρισσας άρτι αφιχθείσης εκ του κομμωτηρίου, ανακοίνωσε δημόσια ότι "φτιάχνει σοκολατάκια με τα δυο της τα χεράκια για του ψυχικά πάσχοντες". Πρόκειται βεβαίως για μια εξευτελιστική δήλωση απέναντι στους ανθρώπους με προβλήματα ψυχικής υγείας. Μια δήλωση που υποδηλώνει μια συγκεκριμένη νοοτροπία απέναντι σε αυτούς τους ανθρώπους που δεν μπορεί παρά να είναι ταπεινωτική και οπωσδήποτε παραλυτική.

Με απασχολεί ιδιαίτερα -αλλά δεν θα αναφερθώ εδώ- στο πώς και η συγκεκριμένη υπουργός, όπως και όλοι οι προκάτοχοί της όπως έχει φανεί στην πράξη, δουλεύουν συστηματικά και ενορχηστρωμένα ενάντια στα συμφέροντα των ανθρώπων με προβλήματα ψυχικής υγείας. Και αυτό όχι λόγω προσωπικής ιδιοτέλειας της υφυπουργού προφανώς, αλλά ακριβώς γιατί η ειδική αντιμετώπιση των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων από το ελληνικό κράτος και την ελληνική κοινωνία, διαχρονικά, πηγάζει από μια ιδεολογία αλλά και πολιτισμική κουλτούρα η οποία έχει αποδείξει ότι είναι βαθιά τιμωρητική και πως αρνείται την ύπαρξη ατόμων με ευαλωτότητα και αδυναμίες.

Αυτό που με απασχολεί εδώ είναι ότι η κατάπτυστη δήλωση της υφυπουργού δίνει την αφορμή να αναδειχτεί και μια διαφορετική οπτική, εξίσου διαχρονική και παρόμοια τιμωρητική. Και η οποία αναδεικνύεται στο μέγιστο βαθμό με τις χυδαίες φράσεις τύπου "φτιάχνω σοκολατάκια με τα δυο μου τα χεράκια". Η χρήση υποκοριστικών -κουλουράκια, χεράκια- εν είδη παιδικού τραγουδιού, με στόχευση σε άτομα με συγκεκριμένα νοσήματα και ιδιαίτερες ανάγκες τους ανηλικοποιεί. Τους στερεί την σημαντική ιδιότητα του ενήλικα, του πολίτη, του ανθρώπου που φέρει την ευθύνη των πράξεών του (όχι προφανώς της νόσου του), που εξακολουθεί να αποτελεί κύριος του ίδιου του τού εαυτού. Η χρήση υποκοριστικών υποδηλώνει πως οι ψυχικά ασθενείς είναι εκείνα τα "παιδιά" που γεννήθηκαν άτυχα, οι άνθρωποι "του κατώτερου θεού" όπως απαιτεί να χαρακτηρίζονται το χιλιοειπωμένο κλισέ επιτρέποντας την διαιώνιση της ταπείνωσής τους. Αγνοεί και απορρίπτει ότι οι άνθρωποι με προβλήματα ψυχικής υγείας με την κατάλληλη θεραπεία και στήριξη, είναι σε θέση να έχουν μια φυσιολογική ενήλικη ζωή, να δουλέψουν, να έχουν εκπαίδευση, να αποκτήσουν οικογένεια, να χειριστούν εν πάση περιπτώσει τις ζωές τους με τον τρόπο που οι ίδιοι επιλέγουν και αποφασίζουν. Τα υποκοριστικούλια της υφυπουργού υποτιμούν το αυτεξούσιο του ενήλικα, το δικαίωμα της ελεύθερης επιλογής στη ζωή, το δικαίωμα της προσωπικής ευθύνης, ανεξαρτήτως των ειδικών αναγκών ή της βαρύτητας των προβλημάτων υγείας. Αποτελούν πατρονάρισμα, ταπείνωση, ύπουλη βρεφοποίηση. Αφαιρούν ετσιθελικά την πίστη στον εαυτό, την αυτοπεποίθηση, σαμποτάρουν το δικαίωμα για μια όσο το δυνατόν ισότιμη συμμετοχή του ψυχικά πάσχοντα στην κοινωνία, με τα απολύτως ίδια δικαιώματα και τις (τροποποιημένες προφανώς) υποχρεώσεις. Και χωρίς αμφιβολία είναι εντελώς μα εντελώς αντιθεραπευτικά. 

Το γεγονός ότι κάτι τέτοιο βγήκε από τον ανώτατο θεσμικό παράγοντα στον τομέα της ψυχικής υγείας, την υφυπουργό, δείχνει ξεκάθαρα πώς όσες ψυχιατρικές μεταρρυθμίσεις και να επιχειρηθούν (που δεν επιχειρούνται στην ουσία τους), πως όσες πολιτικές και να καταστρωθούν (που κατά ένα περίεργο λόγο εξακολουθούν αόρατες), όσες δομές και να οργανωθούν (να πούμε και κανένα αστείο, βρε παιδιά) ο πυρήνας, η ουσία της προσέγγισης εξακολουθεί παθογενετικός. 

Υπάρχει και μια ακόμα παράμετρος όμως σε αυτή τη δήλωση. Πέρα από την πολιτικά/πολιτισμικά χαρακτηριστικά της απεύθυνσης στους ψυχικά πάσχοντες, υπάρχουν σαφώς και συγκεκριμένα βαθύτερα προσωπικά. Είναι ο τρόπος που η υφυπουργός χειρίζεται τον εαυτό της για να επικοινωνήσει με εκείνους, για να απευθυνθεί στους ψυχικά ασθενείς. Και η ίδια υποστρέφει, γυρίζει σε μια παιδικόμορφη στάση, δεν καταφέρνει να παραμείνει ενήλικας. Μιλάει και αυτή σαν παιδί, αποστερεί και η ίδια από την ίδια την ενηλικοποίησή της. Ταυτόχρονα η υφυπουργός, σε αυτή την παιδικόμορφη υποστροφή, δημιουργεί τροφή, φτιάχνει σοκολατάκια, με ένα συμβολικό τρόπο δηλαδή επιχειρεί να θρέψει. Επιχειρεί συμβολικά να θρέψει τους ψυχικά πάσχοντες. Αφήνω στην άκρη τον ελεύθερο συνειρμό του ότι τα σοκολατάκια για την θρέψη των ψυχικά ασθενών μοιάζουν με μικρά καλοσχηματισμένα σκατά. Τα δικά της σκατά. Με απασχολεί καταρχήν ότι η "θρέψη" που επιχειρεί η υφυπουργός γίνεται μεταλλαγμένη, από μία ενήλικα που απεμπόλησε την ενηλικίωση προς κάποιους ενήλικες που τους στερείται η ενηλικίωση ούτως ή άλλως. 

Είναι αρκετά δηλωτικό για τη φύση της αντίληψης και της φροντίδας απέναντι στην ψυχική νόσο.