γιατί δίχασε η συναυλία στην μνήμη του Παύλου Φύσσα;

Διαβάζω ότι στην συναυλία που διοργανώθηκε στις 19 του Σεπτέμβρη, ένα χρόνο μετά την δολοφονία του Παύλου Φύσσα, οι διοργανωτές-φίλοι του αδικοχαμένου προτιμούσαν η εκδήλωση να ήταν μια θετική γιορτή συμφιλίωσης, για την «παγκόσμια ειρήνη». Οι από σκηνής δηλώσεις επέμεναν ότι «πρέπει να ανοίξουμε την καρδιά μας στους ναζί... τους λείπει αγάπη, μόρφωση, ζεστασιά…». «Παύλο ψυχάρα άναψε φωτιά και ζέστανε τους άστεγους σε κάθε γειτονιά», «ο Παύλος ζει μορφώστε τους ναζί», «όλοι μαζί είμαστε», «αγάπη μόνο» και ο «Παύλος ζει ξυπνήστε τους ναζί» φαίνεται ότι ήταν τα μόνα επιτρεπόμενα συνθήματα από τους διοργανωτές. Αυτό προκάλεσε την σοβαρή αντίδραση από ένα μεγάλο μέρος του κοινού, που με άλλα συνθήματα επέμεινε (σωστά) σε μια μαχητική αντιφασιστική διάσταση του προσώπου του δολοφονημένου.

Μην έχοντας παραστεί στη συναυλία και παρακολουθώντας από μακριά τις εκδηλώσεις στην μνήμη του Παύλου Φύσα, προσπαθώ να κατανοήσω τι ακριβώς σημαίνει αυτή η σοβαρή διαφωνία μεταξύ διοργανωτών και θεατών. Οι οποίοι έχουν ως χαρακτηριστικό ότι βρίσκονται στην ίδια πλευρά, απέναντι στους ναζήδες. Το βασικό εδώ, χωρίς αμφιβολία, είναι η λέξη "φίλοι". Δεν ξέρω αν ισχύει, αν όντως διοργανωτές ήταν οι φίλοι/συνεργάτες/οικείοι άνθρωποι του Παύλου Φύσσα, αλλά η επισήμανση αυτής τους της ιδιότητας στην κριτική που ασκείται εναντίον τους για την επιμονή τους για το περιεχόμενο της συνθηματολογίας κρύβει κατά την γνώμη μου την ουσία της κατανόησης του τι συμβαίνει.

Αλλά, ας πάμε όμως μια μέρα πιο πίσω. Στην επέτειο της δολοφονίας. Στο Κερατσίνι. Στον τόπο του εγκλήματος: "Ευχαριστούμε που υπήρξες γιος μας", είπε σπαρακτικά η μάνα του καθώς προσκυνούσε το μνημείο στο σημείο της δολοφονίας. Ένας πληθυντικός αριθμός που συμβολίζει κάτι περισσότερο από την οικογένεια που αντιπροσώπευε εκείνη την στιγμή. Ένας πληθυντικός που δείχνει ενδεχομένως μια διαφορετικού τύπου ενσωμάτωση του νεκρού γιου, της τραγικής απώλειας, του κενού που άφησε πίσω του. Μια ενσωμάτωση που διαφέρει από εκείνη της απώλειας σε ένα τροχαίο, που περιλαμβάνει πια και την συμβολοποίηση, το μνημείο, την "επετειο-ποίηση" της απώλειας και την αίσθηση πως αυτός ο γιος δεν είναι πλέον αποκλειστικά δικός της. Και αυτή η συλλογική ενσωμάτωση της απώλειας και του θρήνου δεν μπορεί παρά να απαλύνει το πένθος αυτής της μάνας. 

Από την άλλοι πλευρά, οι φίλοι του Παύλου ίσως να το βρίσκουν πιο δύσκολο να αφήσουν το σύμβολο Φύσσας τόσο εύκολα στα χέρια της κοινωνίας. Η κοινή προέλευση, τα ίδια βιώματα, ο μοιρασμένος χρόνος μαζί του, οι προσωπικοί δεσμοί, τα αστεία, τα γέλια, τα δάκρυα που μοιράστηκαν μαζί του, κρατούν ακόμα το σύμβολο Φύσσας εσωτερικευμένο με μια περισσότερο προσωπική διάσταση, με μια αίσθηση κατοχής, ένα αίσθημα αυτονόητου δικαιώματος πάνω του. Για τους φίλους του και συνεργάτες, η οικειοποίηση του συμβολισμού του εδράζεται ακόμα στην προσωπική σχέση, στην άμεση ανάμνηση, την ανάκληση της φυσικής επαφής. Και είναι ακριβώς αυτή η συναισθηματική αναστάτωση των φίλων του Παύλου Φύσσα που κάνει το περιεχόμενο των δικών τους συνθημάτων (τύπου "να ανοίξουμε την καρδιά μας στους ναζί") να είναι στην πραγματικότητα δευτερεύουσας σημασίας. Γιατί γι' αυτούς ο Παύλος Φύσσας μετατράπηκε από φυσικό πρόσωπο σε σύμβολο απρόσμενα, απότομα, βίαια, σε μια νύχτα, τόσο γρήγορα όσο κάνει ένα μαχαίρι φασίστα να χωθεί στην καρδιά ενός ανθρώπου. Ενδεχομένως ακόμα θρηνούν την φυσική του απώλεια. Και χρειάζεται να εμπεδώσουν την ίδια στιγμή και την απότομη, μαζική συμβολοποίησή του. Και έτσι φυσιολογικά δεν μπορούν να κάνουν διαφορετικά. Γι' αυτούς προτεραιότητα έχει η παράταση της δικής τους φαντασιωσικής οικειοποίησης του συμβόλου με την δομή και το περιεχόμενο που οι ίδιοι διατηρούν το δικαίωμα να του προσδίδουν. 

Τα παραπάνω βέβαια δεν αφορούν καθόλου όσους πήγαν σε αυτήν τη συναυλία, όσους συμμετείχαν στις πορείες διαμαρτυρίας, όσους θεωρούν τον Παύλο Φύσσα σύμβολο όχι "παγκόσμια ειρήνης" αλλά το πρόσωπο που πάνω του εικονίζεται ένας μαχητικός αντιφασισμός. Για όλους εμάς που δεν είχαμε ποτέ προσωπική επαφή με τον Παύλο Φύσσα, που απουσιάζει ο συναισθηματικός δεσμός με το φυσικό πρόσωπο Παύλος Φύσσας, που δεν τον χάσαμε απρόσμενα και που δεν τον μετατρέψαμε από αγαπημένο σώμα και πνεύμα σε ένα σύμβολο μέσα σε μια νύχτα, η ενσωμάτωση της απώλειάς του έχει εντελώς διαφορετικούς χαρακτήρες. Για εμάς είναι όλα πιο εύκολα: Να ανατρέξουμε στο προσωπικό του ιστορικό, να ξαναδιαβάσουμε τις συνθήκες της δολοφονίας και τις ανταποκρίσεις από τις τελευταίες τους στιγμές στο ματωμένο πεζοδρόμιο, ακόμα και να ξαναδούμε εκείνη την φωτογραφία των τυμβωρύχων δημοσιογράφων. Για εμάς είναι λιγότερο επώδυνο να νοηματοδοτήσουμε αναδρομικά τους στίχους των τραγουδιών του, να τον πλάσουμε στο φαντασιακό μας με τον τρόπο που θα απαλύνει τους βαθύτερους φόβους μας. Για μας είναι απόλυτα λογικό να τον ανακηρύξουμε σε αυτόν που θα ενσαρκώνει τις φαντασιώσεις μας για την ύστατη μάχη απέναντι στον ναζισμό και τον γενικευμένο καρκίνο της κοινωνίας που ζούμε. Με τον τρόπο που ευχόμαστε, με την δομή που θέλουμε και το περιεχόμενο που επιθυμούμε. Ανεξαρτήτως των σκέψεων των διοργανωτών μιας συναυλίας μνήμης.

Διαφωνώ με το "μια αγκαλιά και λίγη αγάπη για τους νεοναζί". Θεωρώ ότι το μαχαίρι των κασιδιάρηδων δεν θα διστάσει να ξεσκίσει το σώμα που θα προσπαθήσει να το αγκαλιάσει. Θεωρώ ότι "η λίγη αγάπη" υποδηλώνει αφέλεια ή άγνοια για το τι σημαίνει ιδεολογία και το τι σημαίνει ψυχολογία ναζί.
Η συμβολοποίηση του Παύλου Φύσσα δεν είναι υπόθεση προσωπική. Είναι συλλογική ανάγκη. Και νοηματοδοτείται όταν παραμένει συλλογική, μόνο και μόνο για να βρίσκει το ξεχωριστό νόημά της αγγίζοντας καθέναν μας ατομικά.


Παλαιότερο κείμενο για την δολοφονία εδώ: Για την ειδωλοποίηση του Παύλου Φύσσα