ο Φιντέλ Κάστρο και τα φαντασιωσικά μυθεύματα της Δεξιάς

Ο θάνατος του Φιντέλ Κάστρο επιτέλους βοήθησε να αποκαλυφθούν οι γαργαλιστικές λεπτομέρειες της μυστικής του ζωής. Ο Φιντέλ «είναι ο άντρας με τις 35.000 γυναίκες» είχε γράψει η New York Post το 2008 (η γνωστή αμερικάνικη κουτσομπολίστικη φυλλάδα) και αναπαράγεται αυτές τις ημέρες από την iefιmerida, χωρίς παραπομπή προφανώς. Η ίδια ιστοσελίδα μας ενημερώνει πως ένας ταξιτζής είχε κάποτε εξομολογηθεί στις δημοσιογράφους του Vice όταν τον ρώτησαν πόσες γυναίκες είχε ο Κάστρο: «200.000 ίσως 2 εκατομμύρια…». 

Αναρωτιέμαι πώς και στο πλαίσιο της συνήθους τακτικής των ελληνικών ενημερωτικών ιστοσελίδων να κάνουν μετάφραση σε copy/paste άρθρα της Daily Mail, κανένα δεν μετέφρασε το αριστούργημα που δημοσίευσε μεταθανάτια η αγγλική φυλλάδα για τον Φιντέλ Κάστρο: "A prodigious womaniser and food connoisseur who kept some 20 luxurious properties throughout the Caribbean — including a private island he used to visit on his beautiful yacht — Castro was a complete fraud". Και λίγο πιο κάτω συνεχίζει: Reported lovers ranged from the Italian actress Gina Lollobrigida to an underage nightclub dancer who reported how he smoked continually during sex. His notorious affairs earned him the nickname ‘the Horse’. He had a taste for young Cuban women of every colour and background, and half-jokingly told a journalist that it was his colossal sexual drive that had led him away from the Roman Catholic Church. In Havana, the story went that, when engaged with his nubile sexual partners, he always kept his army boots on — a legacy, presumably, of his days as a revolutionary guerrilla, when enemies might strike at any moment. Στο φαντασιακό του συντάκτη της Daily Mail, ο Φιντέλ είναι ξεκάθαρα κανονικό σεξουαλικό τέρας. 

Εκτός από τη περιουσία και τις ορμές του Φιντέλ οι διαδικτυακές φυλλάδες ενημέρωσαν έγκυρα τους πολίτες και για τα τέκνα του. Το πρώτο θέμα για παράδειγμα έγραψε ότι ο γιος του Φιντέλ καπνίζει πούρα μεγάλων διαστάσεων (κοίτα κάτι πράματα! ένας κουβανός καπνίζει πούρα μεγάλων διαστάσεων - πού τα βρίσκει άραγε;) διαθέτει ένα γιοτ πενήντα μέτρων και τον Μάιο του 2015 προκάλεσε σάλο με τις διακοπές του στη Μύκονο και την Αλικαρνασσό (τον Μάιο του '15 δεν ακούσαμε κάτι για τον σάλο, μόνο τον Νοέμβρη του '16). Ο Γιώργος Βουλγαράκης, ο οποίος κάποτε ασκούσε εξουσία και διαχειριζόταν δημόσιο χρήμα, προσδιόρισε την περιουσία της κόρης του Κάστρο (ποιας κόρης ακριβώς;) στα 4.2 δις δολάρια και του γιου (ποιου γιου ακριβώς; ο Κάστρο είχε 2 εκατομμύρια γυναίκες σύμφωνα με τον ταξιτζή) στο 1 δις. Θα περίμενε δηλαδή κανείς τόσο ο γιος όσο και η κόρη να ήταν στη λίστα του Forbes και μάλιστα στην αξιοπρόσεχτη για ένα Forbes υποκατηγορία των πάμπλουτων κομμουνιστών. Δεν είναι.

Στην ανάλυσή τους για τον Κάστρο, η ενασχόληση των δεξιών και ακροδεξιών μέσων ενημέρωσης και προσωπικοτήτων στην πλειοψηφία τους είναι συγκεκριμένη: Προσωπική ζωή και όχι πολιτική δράση. Σε αυτό το πλαίσιο, η θεματολογία είναι σαφής και ακολουθεί τη συνήθη πεπατημένη των συντηρητικών, μικροαστικών, φοβικών μέσων που στοχεύουν στο θυμικό των αναγνωστών τους και όχι στην ενημέρωση: Έκλυτος βίος, σεξ, πολυγαμία και νόθοι απόγονοι. Πατριαρχικές σχέσεις. Η γυναίκα ως θριαμβευτικό αντικείμενο συλλογής. Κρυφή περιουσία ως ένδειξη διαφθοράς. Δισεκατομμύρια δολαρίων ως ένδειξη αρρωστημένου πλούτου. Τεράστια πούρα και γιότ μεγάλου μήκους, μια τέλεια φαλλική αναπαράσταση. Όλα επενδυμένα με πολυλογία, ηθικολογία, προκατάληψη, καταδίκη, και δυο τρεις εντυπωσιακές φωτογραφίες αλλά χωρίς συγκεκριμένα στοιχεία ή αποδείξεις. Το αποτέλεσμα, η κατασκευή ενός μύθου διαφορετικού από αυτόν που τα πραγματικά χαρακτηριστικά του Κάστρο (όπως φαίνονται μέσα από τις πολιτικές του επιλογές και δράσεις) καταδεικνύουν. 

Στα μυθεύματα της Δεξιάς για τον Κάστρο κυριαρχεί προφανώς το κακό: Αιμοσταγής δικτάτορας. Δολοφόνος πολιτικών αντιπάλων. Καταπιεστής των ομοφυλόφιλων. Αρνητής της Δημοκρατίας. Παραλίγο υπαίτιος πυρηνικού πολέμου. Κομμουνιστής που καταδίκασε έναν λαό στη φτώχεια, την απομόνωση και τη πορνεία. Ο Φιντέλ έρχεται από το Κακό και παραμένει μέσα σε αυτό μέχρι τέλους. Πού οφείλεται μια τέτοια θεώρηση; 

Το γεγονός ότι για λόγους ασφαλείας, η πραγματική προσωπική ζωή του Φιντέλ επί δεκαετίες αποτελούσε επτασφράγιστο μυστικό δημιούργησε σύγχυση και η σύγχυση οδήγησε μόνο σε φαντασιωσικές συνθέσεις. Συνθέσεις που γίνονται αντιληπτές μόνο ως απειλητικές. Η φαντασίωση του Φιντέλ είναι καταδιωκτική για αυτούς που τη φέρουν. Σε αυτή κυριαρχεί το άγχος της επικείμενης καταστροφής, μιας μαζικής ισοπέδωσης και εξαφάνισης. Η αδιαμφισβήτητη συνοχή του Φιντέλ ως ηγέτη και η αμετακίνητη πίστη του σε αυτό που είχε αναλάβει από το 1952, η αφοσίωση και η θρησκευτική του προσήλωση είναι εν δυνάμει καταστρεπτική για τους ίδιους και πρέπει οπωσδήποτε να κατακερματιστεί. Μετατρέπεται συνεπώς στον ενορμητικό της αντίποδα, στην απιστία, την ανηθικότητα, τον έκλυτο βίο. Η λιβιδινική του έκταση είναι τερατώδης και η φαλλική του απεικόνιση σκορπάει τον τρόμο (καπνίζει τεράστια πούρα, έχει γιοτ 50 και 90 μέτρων). Εκφράζεται με ένα συνεχή καταναγκασμό και επαναληπτικότητα σχεδόν ψυχωτική (έχει πάει με χιλιάδες, εκατοντάδες χιλιάδες, εκατομμύρια γυναίκες). Εξάλλου, οι ηθικιστικές επιθέσεις (αντί της πολιτικής κριτικής) κάλλιστα μπορούν να ειδωθούν ως υπερεγωτικές εκδηλώσεις αυτού του συντηρητικού κομματιού της κοινωνίας. Η μη μετουσιωμένη επιθυμία της Δεξιάς κατευθύνεται ολόκληρη στο φαντασιωσικό μύθευμα που κατασκευάζει για τον Φιντέλ. 

Στην περίπτωση λοιπόν του Φιντέλ, η εξουσία, ο πλούτος, και η αναπαραστατική έκταση των λιβιδινικών ενορμήσεων οργανώνουν την δομή και το περιεχόμενο μιας αφήγησης από τη πλευρά της συντηρητικής Δεξιάς που αποκτά χαρακτηριστικά μυθικά. Δεν υπάρχει καμία απόσταση από τις φαντασιώσεις αυτές, γεγονός που θα επέτρεπε τη δημιουργία μιας ουσιαστικής κριτικής, μα παραδόξως χρησιμοποιούνται ως τα βασικά μυθεύματα για την κατασκευή ιδεολογίας. 

Το Καλό στον Κάστρο έχει εξοβελιστεί: Εθνική ανεξαρτησία, αλληλεγγύη και προάσπιση των καταπιεσμένων λαών, κοινωνική συνοχή, καθολική παροχή υπηρεσιών υγείας, δωρεάν μαζική παιδεία, αθλητισμός, κουλτούρα, μια κοινωνία (μέχρι και πριν την έλευση του τουρισμού) με διαφορετική αντίληψη για τη θέση και την αξία τους κέρδους και της χρηματικής συναλλαγής. Τίποτα από αυτά δεν υπάρχει στη μυθολογία της Δεξιάς. Μια τέλεια σχάση. Μέσα από τη σχάση καλού και κακού αναφορικά με τον Κάστρο ως προσωπικότητα γίνονται ορατά προ-οιδιποδειακά στοιχεία σε αυτό το κομμάτι της κοινωνίας. Η φαντασιωσική οργάνωση της Δεξιάς ως προς το πρόσωπο του Φιντέλ φαίνεται ότι στερείται τελικά οιδιπόδειας σύνθεσης. Έτσι, δεν είναι έκπληξη ότι ο φορέας του φαλλού πεθαίνει τελικά υπέργηρος και άρρωστος και όχι δολοφονημένος απ' τα παιδιά του, τους κουβανούς πολίτες που θα μπορούσαν να είναι φορείς μια κάποιας πατροκτονικής αντεπανάστασης.

Ενα ρέκβιεμ για τον Σύριζα

Η 21η Αυγούστου είναι μια δυσάρεστη ημέρα για την ελληνική αριστερά. Είναι η ημέρα της επίσημοποίησης της διάσπασης του πιο ελπιδοφόρου εγχειρήματος των τελευταίων γενεών. Ενός εγχειρήματος που αναδύθηκε από την συγκυρία και έγινε ο φορέας των εξελίξεων μέσα στην ιστορία. Ο Σύριζα υπήρξε για μια δεκαετία η απόδειξη πως οι πολύμορφες τάσεις στο χώρο της αριστεράς μπορούν να κινηθούν μαζί σε μια συνισταμένη πορεία και με διαδικασίες δημοκρατικές και αμοιβαίας πολιτικής εκτίμησης, αλληλεγγύης και αλληλοσεβασμού, αλλά και σε επιμέρους πολιτικές υποχωρήσεις μπρος στον κοινό στόχο μιας λαϊκής εξουσίας και της κοινωνικής χειραφέτησης. 

Ο Σύριζα υπήρξε ωστόσο και η απόδειξη πως κάθε παρέκκλιση από το ιδεολογικά σημαντικό αποτελεί προσήλωση στο πολιτικά και κοινωνικά επικίνδυνο. 

Από τις πρώτες εκλογικές επιτυχίες του 2012 και μετά, ο Σύριζα των μελών μεταλλάχθηκε στον Σύριζα των κέντρων εξουσίας, των μικρών περιαρχηγικών ομάδων, των αποκομένων από την ιδεολογική βάση προσωπικοτήτων. Ο κοινωνικός ριζοσπαστισμός, ο προοδευτικός ευρωσκεπτικισμός σε μια νεοφιλελεύθερη Ένωση-Φρούριο, η υποτιθέμενη αναδιανομή του πλούτου με κριτήριο τις ανάγκες των πολλών, ο "άλλος κόσμος" που θα ήταν εφικτός μέσα από τα κινήματα, την δημοκρατία και την αλληλεγγύη, όλα αυτά που υπήρξε ο Σύριζα συμπτύχθηκαν σε εκείνο το αστεία ερασιτεχνικό "Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης" ώσπου γελοιοποιήθηκαν τελικά ένα προς ένα μετά την εκλογική νίκη και τον σχηματισμό της κυβέρνησης. Ο υποτιθέμενος σοσιαλιστικός ριζοσπαστισμός μεταλλάχθηκε σε αστόχαστη σοσιαλδημοκρατία και αυτή αποδείχθηκε το βολικότερο όχημα της άρχουσας τάξης στη βασιλική οδό προς τον νεοφιλελευθερισμό που, πλέον, ούτε στα καλύτερα όνειρα του Wolfgang Schauble δεν θα μπορούσε να υπάρξει κυνικότερος. Ταυτόχρονα η εσωτερική δημοκρατία έδωσε τη θέση της σε ένα κακώς νοούμενο αρχηγισμό, ένα τσαβισμό που γρήγορα μεταμορφώθηκε σε φτηνό περονισμό. Και όπως αποδεικνύεται, μέσα στην αγκαλιά της TINA ο περονισμός μετατρέπεται εύκολα σε ακραίο θατσερισμό. 

Πρόκειται για ένα συγκλονιστικό πολιτικό μάθημα για ολόκληρη την αριστερά και ένα ξεκάθαρο πολιτικό ιστορικό στις πλάτες μας που οφείλουμε να το αναλύσουμε εις βάθος και να το αφήσουμε στην επόμενη γενιά (η παρούσα γενιά είναι για μένα τελειωμένη) ως την ιδανική διαλεκτική παραδείγματος και αντιπαραδείγματος. 

Υπό αυτούς τους όρους, ο Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς απώλεσε με συνοπτικές διαδικασίες από την ουσία του το ριζοσπαστικό και εξευτέλισε την αριστερά ισοπεδώνοντας τις αρχές της στον αλεστήρα του "There is no alternative (TINA)". Από Συ.Ριζ.Α. έγινε απλώς Συν. Μετά την επισημοποίηση της διάσπασης έπαψε να είναι ακόμα και αυτό, συνασπισμός. Και πλέον αυτή η αποδόμηση των χαρακτήρων του, η απο-σύνθεση ως αντίποδας της δημιουργικής σύνθεσης μερικά χρόνια πιο πριν, με λύπη παρατηρούμε να εξελίσσεται με όρους του χειρότερου αυριανισμού. Η λάσπη, η συκοφαντία, ο σεξισμός και η ψυχιατρικοποίηση, όλη αυτή η πολιτική χαμέρπεια της επόμενης της διάσπασης ημέρας είναι ό,τι καλύπτει το κενό μεταξύ δημοκρατίας και βοναπαρτισμού. 

Η ηγεσία του Σύριζα δεν κατάφερε να σταθεί το απαραίτητο εμπόδιο στις ξεκάθαρες έξωθεν απόπειρες σχάσης και διχασμού και το σημαντικότερο, ούτε μία στιγμή δεν χρησιμοποίησε για τα ζητήματα που προέκυψαν το σημαντικότερο όπλο που διέθετε στο οπλοστάσιό της, την εσωτερική δημοκρατία δηλαδή και τον πολιτικό διάλογο, το μεγάλο ιδεολογικό και ηθικό πλεονέκτημα αυτού του πολιτικού εγχειρήματος έναντι οτιδήποτε είχε εμφανιστεί μέχρι τώρα στα χρόνια της μεταπολίτευσης. Ο διχασμός, από ενορχηστρωμένη πολιτική στρατηγική των ιδεολογικών αντιπάλων, μετατράπηκε σε εσωτερικός πολιτικός διχασμός, που αποδείχθηκε πιο ισχυρός από όλα όσα θα μπορούσαν να ενώσουν, που δεν κατάφερε να καμφθεί και που γιγάντωσε τελικά τις όποιες ενδογενείς αντιφάσεις του εγχειρήματος. Μα το σημαντικότερο, ο παραμερισμός της συλλογικής διαδικασίας, η εγκατάλειψη της πολιτικής που θα ερχόταν από τα κάτω και για τους από τα κάτω, η άρση της ίδιας της εσωτερικής δημοκρατίας στην τελική που οδήγησαν στον αναπόφευκτο διχασμό αποτελούν μια βαθιά προσβολή της εμπιστοσύνης της κοινωνίας προς τον Σύριζα και την αριστερά, μια επιθετική απόρριψη της θεσμικής εντολής που του δόθηκε, μια ανήθικη ταπείνωση της ελπίδας που υποσχέθηκε στην κοινωνία. Η πολυπόθητη και υποσχεθήσα ρήξη αντί να γίνει με τους δυνάστες του λαού έγινε με τον λαό. Και προφανώς αυτό δεν θα μπορούσε παρά να σημάνει και τη ρήξη εντός του Σύριζα. 

Αυτοκτονία.

Ο Σύριζα πια είναι άδειος. Κενός. Αναίρεσε από μόνος του την ίδια του την ουσία, το περιεχόμενό του. Η τελευταία, εναπομείνασα αξία του είναι μόνο η ιστορική: η συμπόρευση, ο αγώνας, η μεγάλη νίκη και η συντριπτική ήττα, τα μεγάλα λάθη και η τελική απώλεια, όλα τους παρακαταθήκη για το μουντό μέλλον. Ο Σύριζα πέθανε. Ζήτω ο κάποιος κάπου κάποτε νέος Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς!

Τι συνέβη με τον Λουκάνικο;

Στις 10 του Οκτώβρη του '14 τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης της Ελλάδας συγκλονίστηκαν από μια διπλή είδηση. Τον θάνατο του Μητσάρα και τον θάνατο του Λουκάνικου. Η είδηση αυτή επικοινωνήθηκε και διαμοιράστηκε μαζικά και επενδύθηκε με έναν έντονο συναισθηματισμό που σε ορισμένες περιπτώσεις άγγιξε τα όρια του παραλογισμού.

Ο Μητσάρας και ο Λουκάνικος. Ένας άνθρωπος που δεν ακούσαμε ποτέ την φωνή του και δεν γνωρίσαμε ποτέ το επίθετό του. Και ένας σκύλος. Τι στην πραγματικότητα γνωρίζουμε γι' αυτούς; Γιατί ένας σκύλος αφήνει πάνω μας ένα τέτοιο εντύπωμα; Η αντικειμενοποίηση αυτών των δύο συμπαθητικών φιγούρων της Αθήνας είναι χαρακτηριστική. Αντανακλά την προφανή αναγκαιότητα μιας κοινωνίας να εξωτερικοποιήσει κάποια βαθύτερη ψυχολογία της την οποία στα χρόνια της συνολικής κρίσης και συλλογικής παρακμής αδυνατεί να διαχειριστεί ως μόνο εσωτερικευμένη. Είναι όμως ο Μητσάρας και ο Λουκάνικος σύμβολα; Σίγουρα όχι. Δεν είναι σύμβολα, σαν τον Παύλο Φύσσα, ας πούμε, ή την Κωνσταντίνα Κούνεβα. Αλλά χωρίς αμφιβολία η συναισθηματική τους υπερεπένδυση σε μια ανακοίνωση του θανάτου τους έχει ενδιαφέρον να αναλυθεί. Ειδικά, όταν ο Λουκάνικος πέθανε (ή μήπως ψόφησε;) έξι μήνες πιο πριν, και όταν ο Μητσάρας υπάρχει περίπτωση να είναι ακόμα ζωντανός και να μας διαβάζει!

Α - Η περίπτωση του Λουκάνικου

Σε αντίθεση με τον Μητσάρα, όλοι επιβεβαιώνουν ότι ο Λουκάνικος είναι νεκρός. Βέβαια για το πότε ακριβώς πέθανε (ή μήπως ψόφησε;) οι γνώμες διίστανται. Άλλες πηγές μιλούν για την 9η Οκτωβρίου, άλλοι για 6 μήνες πιο πριν. Σε αντίθεση με τον Μητσάρα και πάλι, οι πληροφορίες για τη ζωή του Λουκάνικου είναι περισσότερο λεπτομερείς. Ένα επίμηκες προσωπικό ιστορικό του σκύλου, πλήρως εμποτισμένο όμως από τον συναισθηματισμό του συντάκτη και με το χαρακτηριστικό πληροφοριακό bias απόρροια ακριβώς αυτού του συναισθηματισμού, διάβασα για παράδειγμα εδώ.

Δεν θα ασχοληθώ με την νεκρολογία της συγκεκριμένης φυλλάδας του link. Με ενδιαφέρει συνολικά η αφήγηση σχετικά με τον Λουκάνικο, και η δομή της σκέψης που την περιβάλλει, η οποία είναι σχεδόν ομόφωνη και ομόθυμα αποδεκτή.

Η δομή του σκεπτικού που περιγράφει τον Λουκάνικο είναι καταρχήν μαγική. Αποδίδει στον αδέσποτο σκύλο χαρακτηριστικά που δεν μπορούν να εξηγηθούν από την ψύχραιμη, λογική παρατήρηση, χαρακτηριστικά που υπερβαίνουν μια πραγματολογική ανάλυση. Είναι ο σκύλος που διαδηλώνει μαζί με τους ανθρώπους, που κομίζει μια πολιτική δήλωση, που επαναστατεί. Που αναγνωρίζει στις δυνάμεις καταστολής τα αντιδημοκρατικά, καταπιεστικά χαρακτηριστικά τους. Που επιλέγει στρατόπεδο στις διαδηλώσεις με βάση κριτήρια ιδεολογικά. Που περιφρουρεί με τις δοντάρες του τους "καλούς" και τους προστατεύει από τη βία της εξουσίας. Που φέρει μια σαφή στράτευση η οποία μάλιστα αποδίδεται στην εξαρχειώτικη καταγωγή του, στην ανατροφή του στο πλακόστρωτο της Μεσολογγίου. Που παρόλα αυτά δεν θέλει να κάνει στη πραγματικότητα κακό στους εχθρούς του. Και που -αλίμονο- πεθαίνει την ίδια ημερομηνία που εκτελέστηκε ο Τσε!

Είναι προφανές ότι αυτό που περιγράφει η συγκεκριμένη δομή σκέψης δεν είναι μια κάποια ψυχολογία ή συμπεριφορά ενός σκύλου. Αντίθετα, η συγκεκριμένη δομή σκέψης καταδεικνύει απολύτως τον εσωτερικό κόσμο αυτού που την φέρει, ο οποίος εσωτερικός κόσμος φυσικά δεν έχει να κάνει στο παραμικρό με τον σκύλο. Το πιο καθοριστικό στοιχείο για την κατανόηση αυτού του εσωτερικού κόσμου είναι το ότι γίνεται μια σαφής κατάτμηση, μια σχάση της πραγματικότητας σε δύο απόλυτα διακριτούς πόλους. Το "καλό" και το "κακό". Ο σκύλος είναι με το μέρος του καλού και γαβγίζει το κακό. Είναι βασικό κομμάτι του "καλού" πόλου. Πάνω σε αυτόν το σκύλο έχουν προβληθεί όλα εκείνα τα "καλά" χαρακτηριστικά ενός κομματιού της κοινωνίας που έχει κληθεί από την ιστορία να κατέβει στους δρόμους και να παλέψει. Και αυτά τα "καλά" είναι δεν είναι άλλα παρά το αίσθημα της δικαιοσύνης, η αλληλεγγύη, η δημοκρατικότητα, η αγάπη για την ελευθερία, η απέχθεια για την καταστολή όπως επίσης και κάθε συμπεριφορά που πηγάζει από αυτές τις αξίες, όπως ο αγώνας στους δρόμους, η πάλη, η σύγκρουση ακόμα και η βία. Ο Λουκάνικος αποτέλεσε την έμψυχη προβολή του πόλου του "καλού", ήταν ο φορέας όλων αυτών των ποιοτήτων που ασύνειδα μεταφέρονταν από τον εσωτερικό κόσμο εκείνου που καλούταν να φάει τα δακρυγόνα στο πρόσωπο. Και βεβαίως οι μπάτσοι η προβολή του απόλυτου κακού.

Γιατί ακριβώς τότε κατασκευάστηκε ο όμορφος μύθος του Λουκάνικου. Στις διαδηλώσεις, στις μάχες του δρόμου. Από ανθρώπους που κλήθηκαν στην εξαιρετικά στρεσσογόνα εμπειρία του να συγκρουστούν με οπλισμένους μισθοφόρους, να αρρωστήσουν απ' τα χημικά, να διακινδυνέψουν μια επώδυνη και ανεξέλεγκτων συνεπειών σύλληψη ή ακόμα και να ρισκάρουν την ίδια τους τη ζωή. Έτρεχε και ο Λουκάνικος ακολουθώντας την τρεχάλα, οπισθοχωρούσε και εκείνος όταν ερχόταν σε επαφή με το δακρυγόνο, γάβγιζε και εκείνος αποκρινόμενος στις κραυγές και τα ουρλιαχτά των ανθρώπων γύρω του, και βεβαίως απολάμβανε τα χάδια όλων εκείνων που προέβαλαν πάνω του τον τετμημένο εσωτερικό τους κόσμο ανταποδίδοντας την ευχαρίστηση.

Σε αυτές λοιπόν τις ακραίες συνθήκες, όπου ο θυμός και η ένταση εντείνουν την σχάση και τον διαχωρισμό των ποιοτήτων καθενός που συμμετείχε σε καλές και κακές, η προβολή των καλών ποιοτήτων στον Λουκάνικο παραμόρφωνε το τρόπο με τον οποίον γινόταν κατανοητή η συμπεριφορά του. Η ταύτισή του με τον διαδηλωτή γινόταν αναπόφευκτη. Ο Λουκάνικος γινόταν συνεπώς και εκείνος διαδηλωτής, και εκείνος μαχητής, υπερασπιστής όλων αυτών των αξιών.  

Μετά από μια τέτοιου είδους και έντασης εσωτερική σχάση, προβολή και προβολική ταύτιση κάποιων ευγενών εσωτερικών αξιών σε έναν ωραιότατο σκύλο, είναι εντελώς φυσιολογικό να ακολουθεί η συγκίνηση ή η θλίψη για τον θάνατό του. Και η εμβύθιση των όσων γνωρίζουμε για τον Λουκάνικο μέσα από έναν τέτοιο συναισθηματισμό. Γιατί στην πραγματικότητα πρόκειται για την απώλεια ενός γερά επενδυμένου ψυχικού αντικειμένου με ζωτικές για την κοινωνική μας επιβίωση ποιότητες. Και γράφω "θάνατο" και όχι "ψόφο" ακριβώς γιατί η επένδυση αυτή και η αντικειμενοποίηση δεν επιτρέπει να δούμε τον Λουκάνικο ως ζώο που ψοφάει, αλλά ως ένα "σύμβολο" που πεθαίνει.

Οι πληροφορίες λένε ότι Λουκάνικος έφυγε από καρδιακά και αναπνευστικά προβλήματα, απόρροια των δακρυγόνων. Θυμίζει κάπως τον 65χρονο ναυτεργάτη του ΠΑΜΕ που είχε πεθάνει από έμφραγμα σε μια διαδήλωση το 2012. Σκόπιμα καταγράφω αυτόν το συνειρμό. Γιατί έχει ενδιαφέρον να αναρωτηθεί κανείς: γιατί όλα αυτά για έναν σκύλο; γιατί τον Λουκάνικο; Η απάντηση εδώ είναι δύσκολη. Ενδεχομένως η αντικειμενοποίηση ενός ανθρώπου να είναι εξαιρετικά επώδυνη, γιατί η ταύτιση μαζί του μπορεί να γίνεται ευκολότερη. Πολύ πρόσφατα είδαμε μια έντονη αντιπαράθεση, στην συναυλία για τον Παύλο Φύσσα, και εν μέρει αυτή οφειλόταν και σε αυτό. Εκτός των άλλων, ο σκύλος έχει πάντα ένα θετικό πρόσημο. Συμβολίζει την πίστη, την άνευ όρων αγάπη και αφοσίωση, ακόμα και την υποταγή. Ο σκύλος δεν θεωρείται ότι φέρει τον διττό ανθρώπινο χαρακτήρα με τις θετικές και αρνητικές του ποιότητες.

Αλλά γιατί τον Λουκάνικο συγκεκριμένα, δεδομένου του ότι υπάρχουν πολλοί αδέσποτοι σκύλοι στο κέντρο που είχαν δώσει το παρόν στις διαδηλώσεις; Σκέφτομαι πάνω σε αυτό ότι το ιστορικό του Λουκάνικου αποκαλύπτει μια αλλαγή ονόματος. Κάποτε λεγόταν Θόδωρος αλλά αυτό άλλαξε σε Λουκάνικος. Και ο όμορφος μύθος του ξεκινάει χρονικά ακριβώς μετά την νέα ονοματοδοσία. Ίσως αυτό να παίζει κάποιο ρόλο. Μην ξεχνάμε ότι στο συλλογικό ασυνείδητο ο Λουκάνικος γάβγιζε τους μπάτσους, τα γουρούνια. Τα γουρούνια.... ο Λουκάνικος. Το λουκάνικο είναι πάντα το προϊόν της αποδόμησης ενός γουρουνιού. Αναρωτιέμαι αν η αλλαγή του ονόματός του εδραζόταν ακριβώς στην επιθυμία της αποδόμησης της βίας των μπάτσων, στην ανάγκη της κατανόησης του παραλογισμού της κρατικής βίας, της επεξεργασίας της βίαιης φαλλικότητας του αστυνομικού γκλομπ σε κάτι εξίσου φαλλικό αλλά πολύ πιο ανεκτό.
Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά...

στην σκιά του Τσε

Με αφορμή την επέτειο της εκτέλεσης του Τσε Γκεβάρα, φέρνω στο νου μου τις δύο περιστάσεις που βρέθηκα με ένα συμβολικά τρόπο, από φυσικής άποψης "κοντά" σε αυτόν. Η πρώτη, δια μέσω μιας εκκωφαντικής απουσίας. Η δεύτερη μέσω μιας συγκινητικής παρουσίας.

Η Απουσία.

Μερικά χρόνια πριν, το 2005, με δύο αγαπημένους μου compañeros ταξιδέψαμε στην Αργεντινή. Έχοντας ήδη περάσει μερικές εβδομάδες στο Μπουένος Άιρες, αντιμετωπίζαμε με έκπληξη το γεγονός ότι το έθνος της καταγωγής του Τσε δήλωνε όσο το δυνατόν λιγότερο την σχέση του με εκείνον. Οι αναφορές ήταν ελάχιστες, οι διάσημες προσωπογραφίες του δεν βρίσκονταν πουθενά. Τουλάχιστο δημόσια. Ακόμα και στις πιο φτωχικές συνοικίες που διασχίσαμε, ακόμα και στα περιχώρα του La Bombonera που είχαμε την ευτυχία να περιπλανηθούμε, το πρόσωπο του Τσε, το σύμβολο της επανάστασης και της νεανικότητας, ο εκφραστής των καταπιεσμένων και των χωρίς φωνή, απουσίαζε από τους δρόμους και από τους τοίχους σχεδόν εκκωφαντικά. Ακόμα και στα πιο τουριστικά μέρη της πρωτεύουσας ούτε μια αφίσα προς πώληση, ελάχιστα τ-σερτ, ακόμα λιγότερα μαγνητάκια του ψυγείου. Ακόμα και σε μια αντιαμερικανική διαδήλωση που πήραμε μέρος με εκατοντάδες χιλιάδες άλλους, πασχίσαμε μέχρι να βρούμε κάτι που να αναγνωρίζει στο ασυνείδητο των συμπατριωτών του την συμμετοχή του και τη θυσία του στον αντιιμπεριαλιστικό αγώνα. Ακόμα και το μουσείο του Τσε στο Μπουένος Άιρες δεν είναι παρά ένα κατάστημα με αναμνηστικά είδη.

Δεν γνωρίζαμε πώς να ερμηνεύσουμε την απουσία του Τσε στην χώρα της καταγωγής του, ειδικά μάλιστα εκείνα τα πρώτα χρόνια της χρεωκοπίας της. Ήταν μήπως η αστική αλαζονεία της κυρίαρχης τάξης μιας πόλης με απίθανο αίσθημα μεγαλείου όπως το Μπουένος Άιρες; Η ασυναίσθητη ντροπή λόγω ακριβώς της κυριαρχίας αυτής της τάξης; Η μικρή παράδοση σε σύγχρονα επαναστατικά κινήματα της χώρας; Η σχετική ευμάρεια της προ της χρεωκοπίας κοινωνίας; Η σκέψη μου επιστρέφει στον Τσε ως σύμβολο, για να διαπιστώσω ότι οι Αργεντίνοι είναι λαός που ειδικεύεται στην εξαγωγή συμβόλων. Κάρλος Γκαρδέλ, Τσε, Εβίτα Περόν και υπεράνω όλων Ντιέγκο Μαραντόνα. Γιατί ήταν η μορφή του Ντιέγκο που κυριαρχούσε στους τοίχους των φτωχικών συνοικιών, το νούμερο 10 της φανέλας σε μια υπέροχη ανασύνθεση του Dios (=Θεός) (D10S) στα καφενεία, τα εστιατόρια, στις βιτρίνες, στα σημαιάκια των τουριστικών καταστημάτων, στις αφίσες, τα τ-σερτ, τα μαγνητάκια. Ο Ντιέγκο που ξεπήδησε από την εξαθλιωμένη κατώτερη τάξη της παραγκούπολης της Μπόκα, ο Ντιέγκο της αποθέωσης και της αυτοκαταστροφής, της αντίδρασης, της επανάστασης, της νίκης και της ήττας, της πτήσης και της πτώσης, της ταυτόχρονης θεϊκής και απόλυτα ανθρώπινης διάστασης. Υπήρχε ο Ντιέγκο για την συμβολοποίηση όλων όσων ο Τσε θα μπορούσε να εκφράσει.

Εξερευνώντας το εσωτερικό της Αργεντινής, κάποια στιγμή βρεθήκαμε στο Rosario. Η πόλη αυτή, που είναι η τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Αργεντινής, φημίζεται κυρίως για τα εξής: 1) Είναι το λίκνο της αργεντίνικης σημαίας και του αργεντίνικου πατριωτισμού 2) βρίσκεται στα παράλια ενός γιγάντιου ποταμού, του Paraná, 3) αποτελεί την έδρα της Newell's Old Boys η οποία ήταν η πρώτη ομάδα του Ντιέγκο Μαραντόνα, και 4) στην πόλη αυτή γεννήθηκε ο Λιονέλ Μέσι. Έχει μεγάλη σημασία αυτή η παράθεση των στοιχείων της πόλης, και ο λόγος είναι ότι λείπει από την αφήγηση κάτι πολύ σπουδαίο:

Το Ροσάριο είναι η πόλη που γεννήθηκε ο Τσε Γκεβάρα.

Περιμέναμε, τουλάχιστο εκεί, ο Τσε να ήταν παρών. Η πόλη του μας διέψευσε. Στους οδηγούς, το σπίτι που γεννήθηκε ο Τσε αναφερόταν σε ένα υποσέλιδο. Στα φυλλάδια της πόλης πουθενά. Μα ήμαστε αποφασισμένοι να φτάσουμε εκεί. Να δώσουμε στο μύθο μια διάσταση όσο μπορούσαμε χειροπιαστή. Θυμάμαι σαν τώρα την ημέρα, και την διαδρομή προς το σπίτι εκείνο. Το θερμόμετρο είχε ξεπεράσει τους 40 βαθμούς και ο ποταμός είχε εκτοξεύσει την υγρασία σε επίπεδα ασθματικής κρίσης. Ιδρώναμε, διψάγαμε και αδυνατούσαμε να αναπνεύσουμε. Ανεβήκαμε μια μεγάλη ανηφόρα και βρεθήκαμε σε ένα ακόμα από τα μεγάλα σταυροδρόμια της πόλης. Urquiza y Entre Rios, η διεύθυνση. Ούτε μια πινακίδα. Ούτε ένα σημείωμα. Σταθήκαμε απέναντι ακριβώς και καθίσαμε στο πεζοδρόμιο. Ήταν ένα από όλα τα σπίτια. Σε έναν απ' τους ορόφους του, μια γυναίκα είχε γείρει αναπαυτικά στο περβάζι του παραθύρου της. Ήμαστε εξαντλημένοι αλλά δεν ήταν αυτός ο λόγος που παραμείναμε αμίλητοι για ώρα. Φύγαμε χωρίς καν να τραβήξουμε κάποιο στιγμιότυπο, μια φωτογραφία. Δεν συζητήσαμε τι είχε περάσει από το μυαλό μας εκείνες τις στιγμές της σιωπής. Λίγες εβδομάδες αργότερα, ο τρίτος compañero μου έδειξε μια φώτο αυτής της περισυλλογής. Τότε κατάλαβα πόσο είχα βρεθεί για λίγο στην σκιά του.

Η Παρουσία.

Εννέα χρόνια αργότερα, οι δυο compañeros έδωσαν την θέση τους στην αγαπημένη συντρόφισσα. Και η χώρα της γέννησης και της (σχεδόν) ανυποληψίας, έγινε η χώρα της ταφής και της λατρείας. Κούβα. Εκεί η παρουσία του Τσε είναι ολοκληρωτική. Στους τοίχους, στις βιτρίνες, στα δημόσια κτίρια, στα ετοιμόρροπα σπίτια. 

Προσπαθώ ξανά να καταλάβω την ουσία της. Προφανώς είναι η δεύτερη μεγαλύτερη μορφή της επανάστασης. Την καθόρισε πλήρως. Και μετά το πρόσωπό του αποκόπηκε από αυτή, αυτονομήθηκε, εξατομικεύτηκε, επανακαθορίστηκε από καθέναν που το υιοθέτησε, ίσως κανένα άλλο πρόσωπο στην ιστορία δεν έγινε το σύμβολο τόσων διαφορετικών τάσεων της κυρίαρχης κουλτούρας. Ή τουλάχιστο, με τέτοια πεποίθηση για εκείνον προσγειωνόμουν στην Αβάνα. Μα η αγωνία μου για την επικυριαρχία της ποπ διάστασης του Τσε ακόμα και στο τόπο λατρείας του ευτυχώς διαψεύστηκε αμέσως. 

Ο Τσε παραμένει πολιτικό πρόσωπο στην Κούβα. Το πρόσωπο του Τσε είναι παντού για να παρατείνει την πολιτική διάσταση αυτού που ζει η Κούβα τα τελευταία 55 χρόνια. Και οι αρχές προσπαθούν σκληρά να διατηρήσουν και το επαναστατικό του προσωπείο. Ρήσεις του για τον ιμπεριαλισμό, σκέψεις του για την επανάσταση, την παιδεία, τον σοσιαλισμό, είναι γραμμένες παντού, από την γιγαντιαία μορφή του στη Plaza de la revolucion και τα μεγάλα πόστερ στο κέντρο της Αβάνας ως στις πινακίδες στις εθνικές οδούς, στις γέφυρες, στις καλύβες των χωριών, ακόμα και στους λόφους, στις πέτρες της υπαίθρου.  

Μα περπατώντας εκείνη την Αβάνα που δεν ανακαινίστηκε απ' την UNESCO, ερχόμενος σε επαφή με τα ετοιμόρροπα κατοικημένα σπίτια, τα άδεια καταστήματα, τις ουρές σε όσα ακόμα έχουν προϊόντα, τα μισοάδεια ράφια των κοινωνικών παντοπωλείων, τα γεροντάκια που πουλάνε την έκδοση της Granma της προηγούμενης μέρας στους τουρίστες, τους νεαρούς που προσπαθούν να σε παραπλανήσουν για την αγορά λαθραίων πούρων, και τις νεαρές που περιμένουν τη στιγμή που η συντρόφισσα θα με αφήσει για λίγο μόνο, κάτι μέσα μου μου λέει πως η πανταχού παρουσία του Τσε υπάρχει μόνο και μόνο για αυτήν την απαραίτητη ενθάρρυνση. Την αναγκαιότητα της πίστης. Της επιμονής. "Κρατήστε λίγο ακόμα" σαν να τους λέει η μορφή του ή ακόμα και "κάντε κουράγιο, θα περάσει". Έδινε σε εμένα δύναμη η μορφή του για να αντέξω τη ζωή που ξεδιπλωνόταν μπροστά μου και ήλπιζα ότι ίσως να έκανε το ίδιο και για εκείνους που την ζούσαν.

Μάθαμε να σ' αγαπάμε/Από το ιστορικό ύψος/

Όπου ο ήλιος της τόλμης σου/Έθεσε έναν κλοιό στον θάνατο. 

Εδώ μένει η καθάρια/Η θερμή διαφάνεια/

Της αγαπητής παρουσίας σου. 

Υπάρχει όμως και αυτό. Το συναίσθημα. Η παράδοση. Η κουλτούρα. Οι κουβανοί τρέφονται με αυτό. Ορίζουν την ζωή τους και μέσα από αυτό. Έχουν φτιάξει μια κοινωνία που δεν περιστρέφεται γύρω από την κατανάλωση, το κυνήγι του χρήματος. Που είναι τόσο ξένη απ΄τη δική μας. Με ποιο κριτήριο να επεξεργαστώ εκείνο που οι στίχοι τους κάνει να αισθάνονται; 

Έξω απ' την Αβάνα, ο Τσε ανακτά τις πολιτικές του διαστάσεις. Και τις μεταφυσικές του επαναστατικές. Πηγαίνουμε στην Σάντα Κλάρα, μια απλή κουβανέζικη πόλη, μακριά από τουρίστες και αντιπροσώπους της UNESCO. Εκεί μπορεί να δει κανείς την καθημερινότητα. Και μέσα σε αυτή, την παρουσία του Τσε, μιας και η ιστορία της πόλης σημαδεύτηκε από εκείνον. Το μαυσωλείο που χτίστηκε προς τιμήν του το 1997 για να φυλάξει τα λείψανά του έχει μεγαλειώδεις διαστάσεις για προφανείς λόγους. Το υπερφυσικό άγαλμα του Τσε κοιτάζει προς την οροσειρά Escambray, από όπου οι αντάρτες του εξαπέλυσαν την τελική επίθεση για την κατάληψη της Σάντα Κλάρα. Ένα επίπεδο πιο χαμηλά, ένα μικρό μουσείο, στο οποίο εκτίθενται προσωπικά αντικείμενα του Τσε από την περίοδο του ένοπλου αγώνα στα βουνά. Εκτός των άλλων υπάρχει ο πομπός του Radio Rebelbe, του επαναστατικού ραδιοφωνικού σταθμού που εξέπεμπε από την Σιέρα Μαέστρα. Ακριβώς απέναντι υπάρχει το σημείο της ταφής. Ένα επιβλητικό υπόγειο, με χαμηλό τεχνητό φωτισμό, και μια φλόγα που καίει. Ένας μακρύς ξύλινος τοίχος με ανάγλυφες χαραγμένες τις μορφές των συντρόφων του που εκτελέστηκαν μαζί του στην Βολιβία, και με μια σαφή διακριτικότητα, η μορφή εκείνου, λίγο πιο μεγάλη και λίγο πιο εξέχουσα. Η σιωπή είναι σχεδόν απόλυτη, εκτός ίσως από τις σπίθες της φλόγας. Στην είσοδο, μιας γυναίκα στρατιωτικός φυλάει το μέρος. Την κοιτώ και ανταλλάσσουμε το κρυφό χαμόγελο μιας κάποιας συνεννόησης. Λίγο πιο πριν μου είχε απαγορέψει να μπω στο μνημείο αν δεν έβγαζα το καπέλο μου. 

Λίγους μήνες μετά την δεύτερη επαφή μου με τα φυσικά ίχνη της μορφής του, ακόμα πασχίζω να λύσω την εσωτερική σύγκρουση που μου προκάλεσε. Η παρουσία του Τσε, στην ένταση που συμβαίνει στην Κούβα, είναι καθηλωτική. Αφού ο Τσε εξακολουθεί να παραμένει κάτι περισσότερο από ποπ σύμβολο της κυρίαρχης κουλτούρας, η αγαπημένη παρουσία του (που λέει και το τραγούδι) με εμπόδισε από το να σκεφτώ, να βγάλω το δικό μου συμπέρασμα για το τι είναι σήμερα η Κούβα. Λίγο περισσότερο συναισθηματισμός από όσο χρειάζεται και να που αδυνατώ να εξέλθω από το δέος. 

γιατί δίχασε η συναυλία στην μνήμη του Παύλου Φύσσα;

Διαβάζω ότι στην συναυλία που διοργανώθηκε στις 19 του Σεπτέμβρη, ένα χρόνο μετά την δολοφονία του Παύλου Φύσσα, οι διοργανωτές-φίλοι του αδικοχαμένου προτιμούσαν η εκδήλωση να ήταν μια θετική γιορτή συμφιλίωσης, για την «παγκόσμια ειρήνη». Οι από σκηνής δηλώσεις επέμεναν ότι «πρέπει να ανοίξουμε την καρδιά μας στους ναζί... τους λείπει αγάπη, μόρφωση, ζεστασιά…». «Παύλο ψυχάρα άναψε φωτιά και ζέστανε τους άστεγους σε κάθε γειτονιά», «ο Παύλος ζει μορφώστε τους ναζί», «όλοι μαζί είμαστε», «αγάπη μόνο» και ο «Παύλος ζει ξυπνήστε τους ναζί» φαίνεται ότι ήταν τα μόνα επιτρεπόμενα συνθήματα από τους διοργανωτές. Αυτό προκάλεσε την σοβαρή αντίδραση από ένα μεγάλο μέρος του κοινού, που με άλλα συνθήματα επέμεινε (σωστά) σε μια μαχητική αντιφασιστική διάσταση του προσώπου του δολοφονημένου.

Μην έχοντας παραστεί στη συναυλία και παρακολουθώντας από μακριά τις εκδηλώσεις στην μνήμη του Παύλου Φύσα, προσπαθώ να κατανοήσω τι ακριβώς σημαίνει αυτή η σοβαρή διαφωνία μεταξύ διοργανωτών και θεατών. Οι οποίοι έχουν ως χαρακτηριστικό ότι βρίσκονται στην ίδια πλευρά, απέναντι στους ναζήδες. Το βασικό εδώ, χωρίς αμφιβολία, είναι η λέξη "φίλοι". Δεν ξέρω αν ισχύει, αν όντως διοργανωτές ήταν οι φίλοι/συνεργάτες/οικείοι άνθρωποι του Παύλου Φύσσα, αλλά η επισήμανση αυτής τους της ιδιότητας στην κριτική που ασκείται εναντίον τους για την επιμονή τους για το περιεχόμενο της συνθηματολογίας κρύβει κατά την γνώμη μου την ουσία της κατανόησης του τι συμβαίνει.

Αλλά, ας πάμε όμως μια μέρα πιο πίσω. Στην επέτειο της δολοφονίας. Στο Κερατσίνι. Στον τόπο του εγκλήματος: "Ευχαριστούμε που υπήρξες γιος μας", είπε σπαρακτικά η μάνα του καθώς προσκυνούσε το μνημείο στο σημείο της δολοφονίας. Ένας πληθυντικός αριθμός που συμβολίζει κάτι περισσότερο από την οικογένεια που αντιπροσώπευε εκείνη την στιγμή. Ένας πληθυντικός που δείχνει ενδεχομένως μια διαφορετικού τύπου ενσωμάτωση του νεκρού γιου, της τραγικής απώλειας, του κενού που άφησε πίσω του. Μια ενσωμάτωση που διαφέρει από εκείνη της απώλειας σε ένα τροχαίο, που περιλαμβάνει πια και την συμβολοποίηση, το μνημείο, την "επετειο-ποίηση" της απώλειας και την αίσθηση πως αυτός ο γιος δεν είναι πλέον αποκλειστικά δικός της. Και αυτή η συλλογική ενσωμάτωση της απώλειας και του θρήνου δεν μπορεί παρά να απαλύνει το πένθος αυτής της μάνας. 

Από την άλλοι πλευρά, οι φίλοι του Παύλου ίσως να το βρίσκουν πιο δύσκολο να αφήσουν το σύμβολο Φύσσας τόσο εύκολα στα χέρια της κοινωνίας. Η κοινή προέλευση, τα ίδια βιώματα, ο μοιρασμένος χρόνος μαζί του, οι προσωπικοί δεσμοί, τα αστεία, τα γέλια, τα δάκρυα που μοιράστηκαν μαζί του, κρατούν ακόμα το σύμβολο Φύσσας εσωτερικευμένο με μια περισσότερο προσωπική διάσταση, με μια αίσθηση κατοχής, ένα αίσθημα αυτονόητου δικαιώματος πάνω του. Για τους φίλους του και συνεργάτες, η οικειοποίηση του συμβολισμού του εδράζεται ακόμα στην προσωπική σχέση, στην άμεση ανάμνηση, την ανάκληση της φυσικής επαφής. Και είναι ακριβώς αυτή η συναισθηματική αναστάτωση των φίλων του Παύλου Φύσσα που κάνει το περιεχόμενο των δικών τους συνθημάτων (τύπου "να ανοίξουμε την καρδιά μας στους ναζί") να είναι στην πραγματικότητα δευτερεύουσας σημασίας. Γιατί γι' αυτούς ο Παύλος Φύσσας μετατράπηκε από φυσικό πρόσωπο σε σύμβολο απρόσμενα, απότομα, βίαια, σε μια νύχτα, τόσο γρήγορα όσο κάνει ένα μαχαίρι φασίστα να χωθεί στην καρδιά ενός ανθρώπου. Ενδεχομένως ακόμα θρηνούν την φυσική του απώλεια. Και χρειάζεται να εμπεδώσουν την ίδια στιγμή και την απότομη, μαζική συμβολοποίησή του. Και έτσι φυσιολογικά δεν μπορούν να κάνουν διαφορετικά. Γι' αυτούς προτεραιότητα έχει η παράταση της δικής τους φαντασιωσικής οικειοποίησης του συμβόλου με την δομή και το περιεχόμενο που οι ίδιοι διατηρούν το δικαίωμα να του προσδίδουν. 

Τα παραπάνω βέβαια δεν αφορούν καθόλου όσους πήγαν σε αυτήν τη συναυλία, όσους συμμετείχαν στις πορείες διαμαρτυρίας, όσους θεωρούν τον Παύλο Φύσσα σύμβολο όχι "παγκόσμια ειρήνης" αλλά το πρόσωπο που πάνω του εικονίζεται ένας μαχητικός αντιφασισμός. Για όλους εμάς που δεν είχαμε ποτέ προσωπική επαφή με τον Παύλο Φύσσα, που απουσιάζει ο συναισθηματικός δεσμός με το φυσικό πρόσωπο Παύλος Φύσσας, που δεν τον χάσαμε απρόσμενα και που δεν τον μετατρέψαμε από αγαπημένο σώμα και πνεύμα σε ένα σύμβολο μέσα σε μια νύχτα, η ενσωμάτωση της απώλειάς του έχει εντελώς διαφορετικούς χαρακτήρες. Για εμάς είναι όλα πιο εύκολα: Να ανατρέξουμε στο προσωπικό του ιστορικό, να ξαναδιαβάσουμε τις συνθήκες της δολοφονίας και τις ανταποκρίσεις από τις τελευταίες τους στιγμές στο ματωμένο πεζοδρόμιο, ακόμα και να ξαναδούμε εκείνη την φωτογραφία των τυμβωρύχων δημοσιογράφων. Για εμάς είναι λιγότερο επώδυνο να νοηματοδοτήσουμε αναδρομικά τους στίχους των τραγουδιών του, να τον πλάσουμε στο φαντασιακό μας με τον τρόπο που θα απαλύνει τους βαθύτερους φόβους μας. Για μας είναι απόλυτα λογικό να τον ανακηρύξουμε σε αυτόν που θα ενσαρκώνει τις φαντασιώσεις μας για την ύστατη μάχη απέναντι στον ναζισμό και τον γενικευμένο καρκίνο της κοινωνίας που ζούμε. Με τον τρόπο που ευχόμαστε, με την δομή που θέλουμε και το περιεχόμενο που επιθυμούμε. Ανεξαρτήτως των σκέψεων των διοργανωτών μιας συναυλίας μνήμης.

Διαφωνώ με το "μια αγκαλιά και λίγη αγάπη για τους νεοναζί". Θεωρώ ότι το μαχαίρι των κασιδιάρηδων δεν θα διστάσει να ξεσκίσει το σώμα που θα προσπαθήσει να το αγκαλιάσει. Θεωρώ ότι "η λίγη αγάπη" υποδηλώνει αφέλεια ή άγνοια για το τι σημαίνει ιδεολογία και το τι σημαίνει ψυχολογία ναζί.
Η συμβολοποίηση του Παύλου Φύσσα δεν είναι υπόθεση προσωπική. Είναι συλλογική ανάγκη. Και νοηματοδοτείται όταν παραμένει συλλογική, μόνο και μόνο για να βρίσκει το ξεχωριστό νόημά της αγγίζοντας καθέναν μας ατομικά.


Παλαιότερο κείμενο για την δολοφονία εδώ: Για την ειδωλοποίηση του Παύλου Φύσσα

θερίζει η μάστιγα του αντικομμουνισμού - ανακαλύφθηκε το γονίδιο

Αίσθηση προκάλεσε η πρόσφατη αποκάλυψη του κ. Παναγιώτη Μπαλτάκου ότι γεννήθηκε αντικομμουνιστής και ότι θα πεθάνει αντικομμουνιστής.

Ο Γ.Γ του Υπουργικού συμβουλίου, σε μια εξομολόγηση καρδιάς, μίλησε για την ασθένεια του αντικομμουνισμού και δίνει δύναμη και ελπίδα στους συνανθρώπους του που υποφέρουν από τη νόσο. Η κύριος Γενικός βρίσκεται στο πρώτο στάδιο της ασθένειας και ακολουθεί συγκεκριμένη αγωγή. «Δεν είμαι πάντα καλά, έχω και τις καλές και τις κακές μου ημέρες. Μπορώ να ζω φυσιολογικά απλώς πρέπει να αποφεύγω το Ριζοσπάστη, τη Ζωή Κωνσταντοπούλου και τον Κωνσταντίνο Καζάκο. Περνώ πολύ χρόνο με τον Άδωνι Γεωργιάδη και έχω αποφασίσει πλέον να μη στεναχωριέμαι και να αγχώνομαι με μαλακίες. Κατά τα άλλα ζω όπως όλοι οι άνθρωποι», εξηγεί.
Στη συνέχεια αναφέρθηκε στην πίστη του στον Θεό και το ρόλο του Αντώνη Σαμαρά: «Για δεύτερη φορά η Παναγία η Δεξιά, με προστάτεψε. Και παλιότερα που είχα πρόβλημα με τον Λαφαζάνη, με προστάτεψε. Έκανε το θαύμα της. Ζήτησα και από το πρωθυπουργό να μιλήσει για μένα με τον Θεό. Το πάτερ ημών που έψαλλε στη πρόσφατη επίσκεψη στο Άγιον Όρος ήταν για όλους εμάς που γεννηθήκαμε αντικομμουνιστές».
Με αφορμή τη συγκινητική εξομολόγηση του κ. Μπαλτάκου, πολλοί φορείς της νόσου βρήκαν το θάρρος να μιλήσουν και οι ίδιοι για τον αντικομμουνισμό τους. Οι κ.κ. Γεωργιάδης, Βορίδης, Πλεύρης, Φ. Κρανιδιώτης, Μουρούτης ήταν οι πρώτοι. «Τα συμπτώματα ήταν σε όλους μας φανερά», είπε γνωστό στέλεχος της κυβέρνησης, φορέας της νόσου, που προτιμά προς το παρόν να κρατήσει την ανωνυμία του, «γνωρίζαμε ότι υποφέραμε αλλά τα καταφέρναμε και κρύβαμε τα συμπτώματα. Τώρα πια δεν υπάρχει λόγος να κρυβόμαστε», συνέχισε.

Ωστόσο τα νέα από τις έρευνες για τον αντικομμουνισμό είναι ενθαρρυντικά.

Ερευνητές της Ομάδας Αλήθειας της Νέας Δημοκρατίας σε μελέτη τους που δημοσιεύεται στην εφημερίδα "Δημοκρατία", μιλούν για σαφή γενετική προδιάθεση για τον αντικομμουνισμό και υποστηρίζουν ότι είναι κοντά στο να εντοπίσουν τον υπεύθυνο παράγοντα για την επιδημία αντικομμουνισμού.

Πρόκειται για ένα μάλλον άγνωστο γονίδιο, το McCarth88 το οποίο ρυθμίζει τον τρόπο με τον οποίο αυξάνεται η νοημοσύνη στα εγκεφαλικά κύτταρα. Αν κληρονομήσει κάποιος ένα αντίγραφο από τον ένα γονιό του οι πιθανότητες να εμφανίσει αντικομμουνισμό αυξάνονται κατά 25%. Αν κληρονομήσει δύο αντίγραφα τότε αυτομάτως οι πιθανότητες αυξάνονται κατά 50%. Η ποικίλη μορφή του γονιδίου φαίνεται να προέρχεται από τους εθελοντές των ταγμάτων ασφαλείας. Τα τάγματα ασφαλείας φαίνεται ότι κληρονόμησαν το γονίδιο από τους Ανθρώπους του Νεάντερταλ.

Η ανακάλυψη βασίστηκε στη μελέτη δείγματος αίματος νεοελλήνων όπως συλλέχθηκε από τις τράπεζες αίματος μόνο για Έλληνες που με επιτυχία διοργάνωνε Χρυσή Αβγή τους τελευταίους μήνες με την ευγενική χορηγία του κράτους.

«Η ανακάλυψη του γονιδίου αποτελεί ένα μεγάλο βήμα για όσους πάσχουν από αντικομμουνισμό», λένε οι ερευνητές. «Τώρα, οι αντικομμουνιστές μπορούν να μισούν ελεύθερα τους κομμουνιστές και να εκφράζονται εναντίον τους χωρίς τη καταπίεση της μεταπολίτευσης. Γνωρίζουν πως το μίσος τους προέρχεται από κάπου βαθιά, από το ίδιο τους το γενετικό υλικό. Δεν μπορούν να κάνουν κάτι γι' αυτό. Δε φταίνε αυτοί. Είναι στο αίμα τους». Τα λόγια των ερευνητών αναμφισβήτητα προκαλούν ανακούφιση στους πάσχοντες της κυβέρνησης. 

Οι έρευνες στρέφονται τώρα στο γονίδιο το φασίστα. Αυτή είναι μια ανακάλυψη που στοιχειώνει δεκαετίες τώρα μεγάλους Έλληνες, όπως τον Γεώργιο Μεταξά, τους Γεώργιο Παπαδόπουλο και Στυλιανό Παττακό και προσφάτως τον Führer Μιχαλολιάκο.
«Πιθανολογούμε ότι το γονίδιο του αντικομμουνιστή είναι παρόμοιο με αυτό του φασίστα», λένε οι επιστήμονες.
Και νέα χαμόγελα ελπίδας κατακλύζουν τους αρρώστους. 

Ούτε στα Γιάννενα ούτε πουθενά

Πρόλογος: 

Είχα καιρό να δω τόση μαζεμένη δημοσιότητα για τον τόπο καταγωγής μου τα Γιάννενα όσο αυτή των προηγούμενων ημερών: Τα δάκρυα και η συγγνώμη του προέδρου της Γερμανίας στην επίσκεψή του στο χωριό των Λυγκιάδων απέναντι από τα Γιάννενα όπου οι ναζί της Wermacht και των SS δολοφόνησαν 82 ανθρώπους και ισοπέδωσαν το χωριό το 1943, η συγκεκαλυμένη οργή και αξιοπρεπής θλίψη μιας ενενηντάχρονης Εβραίας των Ιωαννίνων που επέζησε του Άουσβιτς, και την ίδια στιγμή η σύναξη μιας χούφτας Ελλήνων νεοναζί σε μια καφετέρια ενός διπλανού χωριού για να μιλήσουν για δημοκρατία, εκλογές και ψηφοδέλτια, περικυκλωμένοι από μπάτσους και αντιφασίστες. 

Δυστυχώς η προβολή αφορούσε με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο την ναζιστική ιδεολογία.

Μια ιδεολογία που ισοπέδωσε την Ελλάδα πριν 70 χρόνια και που, σαν οι Έλληνες να μην έχουνε διδαχτεί το παραμικρό, επελαύνει σήμερα. Επελαύνει είτε ανοιχτά με ένα καθαρά ναζιστικό κόμμα που εμμένει στη δημοφιλία του είτε έμμεσα με πρακτικές που θυμίζουν αυτήν την ιδεολογία: απολυταρχισμός και σύνθλιψη δημοκρατικών δικαιωμάτων, βίαιη καταστολή των αγώνων γι' αυτά, κρατική και μιντιακή προπαγάνδα, κρατικός ρατσισμός, στρατόπεδα συγκέντρωσης, πογκρόμ και φυλακές-κολαστήρια μειονοτήτων, συστηματική αντίθεση και στοχοποίηση αριστερών, κομμουνιστικών, αναρχικών ιδεών. 

Δεν ξεχνώ πως στο χωριό των Λιγκιάδων, στις διπλές εκλογές του Μαΐου - Ιουνίου του '12, 8 άνθρωποι (4,5%) περνώντας μπροστά απ' το μνημείο των δολοφονημένων προγόνων τους από τους Ναζί μπήκαν στο πνευματικό κέντρο του χωριού τους που ήταν στημένη η κάλπη και ψήφισαν τους νεοναζί της Χρυσής Αβγής. 

Όντας μακριά πλέον από τον τόπο αυτό, και μην έχοντας άλλο μέσο στα χέρια μου πέραν ίσως αυτού που διαβάζεις τώρα, μπορώ μόνο να διαβάζω την επικαιρότητα του τόπου μου τοποθετώντας τη στο ιστορικό πλαίσιό της. Που σε περιόδους κρίσης σαν και αυτή, το ιστορικό της πλαίσιο ίσως αποτελεί το μόνο οδηγό για ένα φωτεινότερο μέλλον. Μέλλον χωρίς φασίστες-ναζιστές και απολυταρχία, μέλλον με προκοπή και ελευθερία. 

Κυρίως κείμενο:

Φωτογραφημένο απόσπασμα από το συγκλονιστικό έργο του Mark Mazower με τον τίτλο Inside Hitler's Greece. Οι σελίδες 252 - 253 αφιερωμένες στο ολοκαύτωμα των Γιαννιωτών Εβραίων το 43. 

Και μετά τη μαυρίλα, μια μικρή λάμψη ελπίδας για το τέλος με μια παλιά φωτογραφία από τα Γιάννενα. 

μάρτυρες στην αποσύνθεση

Το Φαρμακονήσι είχε ξαναγίνει, έγινε και πάλι τώρα, και θα γίνει οπωσδήποτε και στο μέλλον. Οι τραγωδίες γνωρίζουμε όλοι πως έχουν προαναγγελθεί εδώ και καιρό. Τα συμβόλαια θανάτου που φέρουν ολογράφως τις υπογραφές των εκτελεστών τους έχουν σφραγιστεί ήδη. Και οι εκτελέσεις τους, μνημεία της ανισότητας και της θηριώδους αδικίας σε έναν ανηλεή πόλεμο του καπιταλισμού έναντι των πάντων.

Από τη μία πλευρά, μια καραβιά εξαθλιωμένων, ανυπεράσπιστων, αδύναμων προσφύγων, ανθρώπων απολύτως ευάλωτων που χρήζουν άμεσης προστασίας και πρόνοιας. Άνδρες, γυναίκες, παιδιά και βρέφη. Απέναντί τους η πανίσχυρη μηχανή εξουσίας, από το περίστροφο και τη μπότα του τελευταίου λιμενικού μέχρι την πολιτική ηγεσία ενός κράτους που έχει σφιχταγκαλιάσει το φασισμό. Και πίσω τους η δημοσιογραφία, μνημονιακά και αντιμνημονιακά τσιράκια των εφημερίδων και των δελτίων, υπερασπιζόμενα το καθένα θεσμούς που βρωμάνε περισσότερο και από τα αποσυντιθέμενα επιπλέοντα πτώματα των προσφύγων. Η δικαιοσύνη κλείνει για μια ακόμα φορά τα μάτια. Και οι χριστιανοί, που λίγες μέρες πιο πριν καθάγιαζαν τα νερά με τη ρίψη σταυρών πιστεύοντας ότι έτσι θα καθάγιαζαν και τη βρωμιά του ελληνορθόδοξου σκότους που μας περιβάλει, κοιμούνται ήσυχοι στη γνώση πως τα βρέφη-εισβολείς θα σαπίσουν ωραία ωραία στους πυθμένες του ελληνοπρεπούς Αιγαίου τους. 

Είμαστε σε αυτό το κρίσιμο σημείο όπου -μετά τη συντριβή της αξιοπρέπειάς μας- διακυβεύεται το τελευταίο χαρακτηριστικό που είναι ικανό να μας ξεχωρίζει από τα φυτά και τους τοίχους. Η ανθρώπινη διάστασή μας. Η ικανότητά μας να αντιλαμβανόμαστε το έτερο, το να είμαστε σε θέση να αντιδρούμε στα συναισθήματα του άλλου, να αναγνωρίζουμε την ανάγκη του και να συντηρούμε ένα επίπεδο συνεννόησης όπου θα εξασφαλίζει να ζούμε συγκροτημένα και με ασφάλεια ο ένας με τον άλλο. Σε αυτό το σημείο έχουμε φτάσει ως κοινωνία. Στο πλέον πρωτογονικό, στο πλέον βρεφικό.

Όσοι δεν έχουμε υποκύψει στον τρόμο αυτής της υποστροφής, πιάνουμε τους εαυτούς μας να ανέχονται τους εκτελεστές να γελάνε παραταγμένοι στο απόσπασμά τους, με τη καπνισμένες κάννες στραμμένες προς εμάς, εώς ότου έρθει η σειρά μας για την εκπυρσοκρότηση. Και πίσω μας οι νεκροί, οι ΝΕΚΡΟΙ, να μας ορίζουν τη βεβαιότητα πως η εκπυρσοκρότηση δεν θα αργήσει, καταδεικνύοντας με τα άψυχα σώματά τους ότι οι εκτελεστές είναι αδίστακτοι. Ότι διακατέχονται από μια βαθιά, εγγενή ψυχοπάθεια, αυτή τη χειρότερη μορφή ανθρώπινης συναναστροφής που χαρακτηρίζεται από την απόλυτη απάθεια μπρος τον πόνο, το συναίσθημα του άλλου. Οι ζωές μας έχουν κατακλυστεί, απειλούνται πλέον, από αυτή τη δράκα των μισάνθρωπων, τη συμμορία των ακροδεξιών, την αγέλη των ψυχοπαθών που έχει καταλάβει την εξουσία και που μπρος στην διατήρησή της επιτίθεται μαζικά σε ό,τι διατηρεί ακόμα τον εσωτερικό μας κόσμο ακέραιο.

Για την ειδωλοποίηση του Παύλου Φύσσα

«Λαμαρίνες κουβαλάω στα καράβια». 

Η σκηνή χιπ-χοπ του Περάματος. Χιπ-χοπ καλλιτέχνης. Hip hop artist. Και η υπόσταση αποκτά διαφορετικές διαστάσεις. Περισσότερο νόημα. Δημιουργία, καλλιτεχνία, η μουσική, το μήνυμα των στίχων. Killah P. Η μορφή του, με την ωραία κορμοστασιά, την αγέρωχη στάση, το μαντήλι του στο πρόσωπο, το μικρόφωνο στο στόμα, το «σιγά μη φοβηθώ» ουσιαστικό σύνθημα στην νεοναζιστική επέλαση. Γκράφιτι, στένσιλ, αφίσες. Η αναγωγή του πέρα από τον μέσο όρο, σε μια οικεία απόσταση, μέσα απ’ τα ηχεία μας, τα ακουστικά και τις οθόνες. Πόσο πιο απαλή γίνεται και για μας η απώλειά του. Πόσο λιγότερο απρόσφορη η δολοφονία. Και πόσο πιο ανακουφιστική η αποφορά της θλίψης μας, η διοχέτευση της δυσνόητα πολύπλοκής οργής μας.

«Λαμαρίνες κουβαλάω στα καράβια». 

Πασχίζω να συναισθανθώ όσο μπορώ τι σημαίνει να χάνεις απ’ το μαχαίρι του νεοναζί τον γιο σου, τον αδερφό σου, τον φίλο σου, τον σύντροφό σου. Αδυνατώ να αγγίξω το συναίσθημα, ο πόνος μου περιορίζεται απλά στην ιδιότητά του ως συνομήλικός μου. Για να με προστατέψει. Ο Παύλος Φύσσας, σύμβολο του αντιφασιστικού αγώνα, το πρόσωπο και για το οποίο θα δίνονται πλέον οι μάχες, το όνομα στα χείλη όσων ακόμα παλεύουν για την αξιοπρέπεια τους. Πόσο λιγότερο αβάσταχτος ίσως να είναι έτσι ο θάνατός του για τους αγαπημένους τους, πόσο λιγότερο επώδυνη έτσι η ξαφνική απώλειά του για εκείνους που τον ‘χάσαν, τον πατέρα, τη μάνα, τον αδερφό, το φίλο, τη σύντροφο. 

«Λαμαρίνες κουβαλάω στα καράβια». 

Ετών 34. Της γενιάς των εφτακοσίων ευρώ. Της γενιάς των νέων μεταναστών. Των πτυχιούχων. Που μέχρι κάποια στιγμή θα περνούσε για πρώτη φορά μετά τον πόλεμο καλύτερη ζωή από τη γενιά των γονιών της. Η δική μου γενιά. Η δική μου ηλικία. Ετών 34. Σκοτωμένος από το μαχαίρι του νεοναζί, μαχαιρωμένος από τον μπάτσο μέσα μας που δεν σκοτώσαμε, θύμα του χειρότερου εαυτού μας που δεν ποτέ δε καταφέραμε να αποτρέψουμε. Πασχίζω να αποδιώξω την τάση για ταύτιση. Του να ήμουν εγώ αντί αυτός. Και νιώθω όπως ο δεκαπεντάχρονος το Δεκέμβρη του 08, σαν μαθαίνει τα νέα για τον Αλέξανδρο Γρηγορόπουλο.

«Λαμαρίνες κουβαλάω στα καράβια». 

Είναι η φράση που χρησιμοποίησε φίλος του Παύλου Φύσσα μιλώντας για εκείνον στην Ελληνοφρένεια. Με συγκλονίζει αυτή η φράση γιατί  οριοθετεί με τον πιο απογυμνωτικό της τρόπο τον αντίκτυπο της δολοφονίας του Παύλου Φύσσα. Γιατί με γειώνει ωμά στις τραγικές μα και συνάμα αληθινές λεπτομέρειες της άδικα χαμένης ζωής του. Πόσο περισσότερο απλά μπορεί κανείς να τοποθετηθεί πολιτικά; Πόσο μπορεί μια φράση να εξηγήσει τη περίσταση, τη ψυχολογία, την ιδεολογία, την ίδια τη ζωή;

«Λαμαρίνες κουβαλάω στα καράβια».
Και το άψυχο σώμα εκείνου θαμμένο στο φρεσκοσκαμμένο χώμα ενός νεκροταφείου. Και εμείς να ψάχνουμε τρόπους να αποδεχτούμε την απώλεια.

hasta proxima! Suerte

Πριν κάμποσα χρόνια, όταν ο Ούγκο Τσάβες βρισκόταν στο απόγειο της δόξας του και πριν ακόμα υποψιαστεί ότι θα άφηνε ορφανό το λαό του χτυπημένος απ' τον καρκίνο, είχα την άτυχη έμπνευση να αφεθώ σε μια νοητική απεικόνιση του ως τον Γιώργο Καρατζαφέρη της Λατινικής Αμερικής.

Το καταλαβαίνω. Τεράστιο λάθος. Καταστροφικό ως προς την προσωπική μου αντίληψη των αναγκών ενός περήφανου λαού, πλούσιου σε φυσική και πολιτιστική κληρονομιά μα εξαθλιωμένου απ' τη συντριπτική επιβολή επάνω του της άρχουσας τάξης. Μα όπως κάθε νοητική απεικόνιση που ξεπετάγεται απότομα από τα κατάβαθα του ασυνείδητου και που καρφώνεται στη πρόσκαιρη μνήμη σαν ενοχλητική μελωδία έμεινε εκεί, στο νοητικό μου προσκήνιο σαν πικρή εμμονή, σαν γκρίζα επανάληψη, ένα οπτικό αποτύπωμα που αν δεν ήταν τόσο αισθητικά αποτρεπτικό θα μπορούσε απλά να ήταν αυτό που λέμε η κακιά στιγμή. Και που δεν έφευγε με τίποτα.

Τι και αν ο λαός από την απόλυτη φτώχεια ανέβηκε στη μερική φτώχεια. Τι και αν ο λαός από τα να πεθαίνει στα παραπήγματα απέκτησε μια στοιχειώδη δημόσια υγεία. Τι και αν η αμορφωσιά κατάφερε να γίνει μια στοιχειώδης παιδεία. Και οι από τα κάτω να βρουν μια φωνή. Και οι από τα πάνω να αμπαρωθούν πανικοβλημένοι μεταξύ των τειχών των πολυτελών τους σπιτιών. Ήταν ο Τσάβες που ήταν Καρατζαφέρης. Μια καταραμένη σφηνωμένη διαιωνιζόμενη άδικη νοητική εικόνα, παντελώς ασήμαντη στο κοσμικό επίπεδο, σαν μικρή τρίχα από τους αδένες του, αλλά τόσο ισχυρή στο φτωχικό μου μυαλό. Ο Ούγκο Τσάβες ως ο Γιώργος ο Καρατζαφέρης της Λατινικής Αμερικής.

Είχα γνωρίσει ένα Βενεζολάνο το καλοκαίρι του 09. Είχαμε ξεμείνει και οι δύο σε μια χαώδη εστία στο μίζερο εκείνο βροχερό λονδρέζικο καλοκαίρι και συζητάγαμε για ώρες. Αυτός δικηγόρος, γόνος βενεζολάνικης ελίτ, με ένοπλη συνοδεία στις μετακινήσεις του στο Καράκας, μου συστήθηκε ως αυτοεξόριστος που αναγκάζεται να δουλέψει εδώ, στο καλύτερο δικηγορικό γραφείο του Λονδίνου μέχρις να τελειώσει το διδακτορικό του στο LSE. Ο πατέρας του είχε τα αυτονόητα δικαιώματά του ως ελίτ μεγαλοαστός και η μάνα για χρόνια περιορισμένη στην έπαυλη. Οι υπάλληλοι του πατέρα, κάθε εβδομάδα, του έστελναν επιστολές με καλά κρυμμένες επιταγές λόγω του περιορισμού του χρηματικού ποσού που μπορούσε να μεταφέρει νομίμως έξω από τη χώρα. Είχε αλλάξει υπερβολικά η ζωή του με το που μπαστακώθηκε το κάθαρμα ο Τσάβες. Τι καλά να μπορούσε να εξαφανιζόταν και να ήταν όλα όπως πριν!

Το μίζερο, βροχερό λονδρέζικο καλοκαίρι του 09, και εκείνες οι λίγες στιγμές με τον μεγαλοαστό αυτοεξόριστο Βενεζολάνο δικηγόρο που ο Τσάβες έπαυε να είναι Γιώργος Καρατζαφέρης.

Αυτός ο Τσάβες είναι τώρα νεκρός. Από το τρυφερό σώμα αυτού του λαού έφυγε πια εκείνη η σκιά που το έκρυβε από τα αρπακτικά. Και εκείνα ξανά θα ακονίσουν τους κυνόδοντες για να ορμήξουν στους απροστάτευτους.

μια ιστορία για τον Hobsbawm

Τον Hobsbawm τον γνώρισα, μεταξύ άλλων, πρώτη φορά ακριβώς πάνω στην ώρα. Στις αρχές της φοιτητικής ζωής, τότε που η προσωπικότητα αναζητούσε τις κατευθυντήριες γραμμές της ώστε να γνωρίζεις τι θα είναι αυτό για το οποίο στο τέλος της ζωής σου δεν θα είσαι σίγουρος αν μετανιώνεις ή όχι που γνώρισες. Τη κρίσιμη στιγμή που κατανοείς ότι θα αποφάσιζες σε ποια τροχιά η ζωή σου θα αποκτούσε το νόημα που θα ξεκινούσες να έψαχνες. Αγαπημένος φίλος μού άφησε στα χέρια έναν ευμεγέθη τόμο πληροφορώντας με ότι εκείνου του είχε πάρει μόλις 3 μέρες να το ολοκληρώσει. Τον ξεφύλλισα και σκέφτηκα ότι κατά πάσα πιθανότητα και εμένα δε θα μου έπαιρνε περισσότερο. Ήταν "η εποχή των άκρων". Το βιβλίο του που ανέλυε την ιστορία του 20στού αιώνα. Ήταν η πρώτη μου συνάντηση μαζί του.

Θυμάμαι σαν τώρα και τη τελευταία φορά που συνάντησα τον Hobsbawm -μέχρι να μάθω σήμερα την είδηση του θανάτου του. 

Βρισκόμουν στο Λιβάδι της Φολέγανδρου, μια μέρα αυτού του καλοκαιριού τόσο καυτή όσο και τα χερούλια της κόλασης. Κάτω από τη σκιά ενός βράχου και με τους αστραγάλους μόνο να απαρνούνται τον καύσωνα έτσι βουτηγμένοι στη θάλασσα που ήταν, απολάμβανα τη χαρά να είχα τοποθετήσει στο kindle μου ανάμεσα στα άλλα και την "εποχή των άκρων". Την άνοιξα και θέλοντας να φρεσκάρω τη μνήμη και τη γνώση μου προσπάθησα να βρω κάποια αναφορά του Hobsbawm στους Έλληνες αντάρτες στην κατοχή και αν ο εμφύλιος είχε κάποιον αντίκτυπο στην εξελικτική πορεία της Ευρώπης. Αναγνωρίζω πως δεν ήταν ακριβώς το θέμα να ασχοληθεί κανείς στους σαράντα υπό σκιά σε μια έρημη παραλία αλλά θα μνημονεύω για πάντα εκείνη την έμπνευση. Γυρνώντας με προσήλωση τις ηλεκτρονικές σελίδες και εξερευνώντας τα αποτελέσματα της αναζήτησης του λήμματος "αντάρτες" ούτε που πρόσεξα πως για λίγη ώρα στο οπτικό μου πεδίο είχαν εισβάλει 10 υγρά, καλοσχηματισμένα δακτυλάκια, κάποια από τα οποία μάλιστα κινούνταν και με μια μερική ανυπομονησία. Δε στάθηκα περισσότερο σε αυτά μιας και σύντομα αφέθηκα στη περιήγηση της προς τα πάνω συνέχειάς τους. Και πολύ καλά έκανα. Γιατί τα καλοσχηματισμένα δάκτυλα των ποδιών που στάθηκαν δίπλα μου αποδείχτηκαν ότι ανήκαν σε μια εξωτική ομορφιά που έστεκε ολόγυμνη από πάνω μου. Ναι, τη κοίταξα πολύ προσεκτικά. Ήταν ολόγυμνη. "Salut" είπε. Ήταν όντως ολόγυμνη. Και ηλιοκαμμένη. Είχε το μαύρισμα που μουσικό του ανάλογο θα ήταν κάτι λίγο πιο σπουδαίο από την ενάτη συμφωνία. Και χωρίς το ίχνος λευκών γραμμών σε ολόκληρο το θείο της κορμί, που μου έδειχνε αναστατώνοντάς με πόσο πολύ απολάμβανε την ελευθερία του σε τέτοιες ερημικές παραλίες. "Τι διαβάζεις;" με ρώτησε με μια ακαταμάχητη γαλλική προφορά. Την κοίταξα, είδα λίγο μετά το βιβλίο και σαν να κατάλαβα το λάθος την κοίταξα ξανά. "Να, για κάτι Έλληνες αντάρτες", αποκρίθηκα χωρίς να μπορέσει να καταλάβει το παραμικρό μιας και σχεδόν παραλλήλισα καθώς εκστόμιζα τις λέξεις. "Partisans" συνέχισα με μια φωνή ρημαγμένη. "De qui?" ρώτησε μετά εκείνη και λυγίζοντας τα γυμνά της γόνατα κάθισε δίπλα μου. Ήταν ακόμα βρεγμένη από τη θάλασσα και όλη της η δροσιά ξεχύθηκε πάνω μου με την αγριότητα του αντάρτη. Μερικές παραπανίσιες σταλίδες έπεσαν απεγνωσμένες στις ηλεκτρονικές σελίδες και τις έκαναν μούσκεμα. Δεν κατάλαβα αν ήταν οι δικές της ή απλά ο ιδρώτας μου δραπέτευσε άγαρμπα. "Hobsbawm" απάντησα. Με την άκρη του ματιού μου παρατήρησα την εκλεκτή μου συντροφιά να απολαμβάνει ξέγνοιαστη τη δροσιά της θάλασσας κάπου στα πολύ βαθιά και ήταν σαν όνειρο έτσι τόσο μακριά που βρισκόταν. "L'Âge des extrêmes?" συνέχισε κοιτάζοντάς με με την αυτοπεποίθηση εκείνης που γνώριζε πως αν και γυμνή μπροστά σε έναν άντρα εκείνος δε θα μπορούσε να την απομονώσει από τη γύμνια της. "Ναι" αποκρίθηκα υπακούοντας. "Les partisans" είπε τότε σχεδόν ακαταμάχητα. Και σηκώθηκε. Στάθηκα για λίγο και θαύμασα την άγρια, γυμνή ομορφιά της. Εκείνη το κατάλαβε και έμεινε ακίνητη για δυο λεπτά, και σιωπηλή. "Salut" είπε τότε και απομακρύνθηκε πάλι πίσω από τους βράχους... 

«Τα στοιχεία που δείχνουν ότι ο κόσμος θα είναι καλύτερος, κάθε άλλο παρά αμελητέα είναι. Εάν ο κόσμος καταφέρει να μην αυτοκαταστραφεί, έχει μεγάλες πιθανότητες να είναι καλύτερος.».

Eric Hobsbawm  - Η εποχή των άκρων 

            

η γιορτή της αγάπης

Στη θρησκευτική περίοδο που ολοκληρώθηκε αυτές τις μέρες, όπου οι θεωρητικοί της χριστιανικής ιδεολογίας στολισμένοι με τα χρυσάφια τους ξεσκόνισαν τα ευαγγέλια προπαγανδίζοντας από τους πολυτελείς τους άμβωνες την αγάπη, θα άξιζε στο όνομα της πανθομολογούμενης αυτοθυσίας του Ναζωραίου για τον συνάνθρωπο, να αφήσουμε λίγο χώρο στις μνήμες και τις καρδιές μας για τον Humayun Anwar και τον Wakar Ahmed. Οι δύο αυτοί άνθρωποι, καταγόμενοι από το Πακιστάν, όπως ίσως να έχει μαθευτεί, θυσιάστηκαν για να σώσουν δύο ηλικιωμένους που εγκλωβίστηκαν με το αυτοκίνητό τους στις ράγες του τρένου. 

Ανιδιοτέλεια, αυτοθυσία και ανθρωπιά είναι οι έννοιες που δίδαξαν ο Humayun Anwar και ο Wakar Ahmed, με τη πιο άδολη έκφανση της χριστιανικής ιδεολογίας και στάσης απέναντι στον άνθρωπο και τη κοινωνία. Αυτή η θυσία των δύο "λαθραίων", των "αλλόθρησκων" και των "φυλετικά κατώτερων" χτύπησε στη ρίζα της μοντέρνας μας ελληνορθόδοξης διαπαιδαγώγησης. Όχι προφανώς με μια αντιθρησκευτική πρόθεση -πώς θα τολμούσαν άλλωστε μπρος τα θηρία!- αλλά αναδεικνύοντας την υποκρισία αυτών των κατασκευασμένων ιδεών που μας εμποδίζουν να αντικρίσουμε ευθέως τι είναι αυτό που κάνει απέλπιδα τη πραγματικότητά μας. 

Σκέφτομαι πως την πέψη του οβελία θα ακολουθήσει και φέτος η συνήθης πέψη των αξιών που δίδαξε ο ναζωραίος και η ολοκλήρωση της νηστείας θα σημάνει και την ολοκλήρωση της προσωρινής ανοχής. Η βέβαιη επιστροφή στη διάκριση, το μίσος, το ρατσισμό, τη μισαλλοδοξία και το σκότος από ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας που κατά τ' άλλα φωτίστηκε από το άγιο φως του χριστιανισμού, θα μας δείξει και πάλι πόσο ουτοπικά παραμένουν τα ανθρωπιστικά ιδανικά που διακήρυξε ο Χριστός και οι άλλοι ιδρυτές των θρησκειών.

Σε αντίθεση με όσους τους το έχουν αρνηθεί, οι δύο αυτοί άνθρωποι έχουν ταυτότητα, έχουν πρόσωπο και έχουν και όνομα και το λιγότερο που εγώ μπορώ να κάνω για αυτούς είναι απλά να τους έχω εδώ για να μου το θυμίζουν όταν αφήνομαι στις ανόητες απελπισίες που μας κατατρέχουν. 

Μερικά λόγια για την ιστορία αυτών των ανθρώπων εδώ. Αξίζει να αφιερώσεις λίγα λεπτά για να το διαβάσεις στο όνομα των ιδανικών που μόλις δοξάστηκαν.

σε τι διεφερε απο τους υπολοιπους Ελληνες

Ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος πέθανε δημιουργώντας στα εβδομηνταέξι του. Πέθανε δημιουργώντας. Δημιουργώντας στα εβδομηνταέξι του.

χίψτερ νεκρολογία

Γράφτηκε για τη ΓLifo

Ο Κιμ Γιονγκ Ιλ έφερνε όλα τα σπουδαία χαρακτηριστικά για γίνει η νέα φιγούρα στο t-shirt του σύγχρονου χίψτερ. Τα πάντα στο μύθο του εκλιπόντα λειτούργησαν συνεργικά για να γίνει απόλυτο cult στη δύση αυτό που στην διαιρεμένη χερσόνησο της άπω ανατολής υπήρξε ο επί γης θεός. Τα κατορθώματα αυτού του σπουδαίου εθνεγέρτη, της "μεγίστης ενσάρκωσης της επαναστατικής-συντροφικής αγάπης", του περήφανου κινητοποιητή των μαζών αποτελούν τα σοσιαλιστικά ανάλογα των μυθικών ικανοτήτων του Καρατζαφέρη όπως διαφημίζονται απ' το περιθωριακό κανάλι του και τους δικούς του υπηκόους. Μόνο που χρειάζεται και το εκ γενετής μεγαλείο για να διαιωνιστεί η καλτιά και ο Κιμ το είχε. Άλλωστε και η κυβερνητική ιστοσελίδα της Λαικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κορέας κάποτε το είχε δηλώσει: ο Κιμ δε χρειάστηκε ποτέ του να κατουρήσει και προφανώς δεν ένιωσε καν την ανάγκη να χέσει. Αλλά εντάξει, και εκείνοι το παράκαναν πια με το μεγαλείο. Και οι χίψτερ άλλωστε το αντέχουν το χέσιμο. 

Com' on funky peopal get down wit da boogie

Αν πιστεύεις στο hip, τα δέκα πράγματα που θες να μάθεις για τον Κιμ Γιονγκ Ιλ εδώ. 

μια νεκρολογία για τον συνταγματάρχη

Στην απόκοσμη θέα του νεκρού συνταγματάρχη στέκομαι για λίγο στη λέξη "νεκρού". Κρύβει μέσα της την ουδετερότητα του άψυχου προσωπείου του. Ο "νεκρός" είναι σαφώς προτιμητέος από το "δολοφονημένος". Και ο "νεκρός" πολύ πιο καλός απ' το "αυτόχειρ". Ο δολοφονημένος συνταγματάρχης θα ήταν μια κηλίδα στη νίκη της αστικής δημοκρατίας που ξέρει πώς να οργανώνει τη δίκαιη δίκη που δεν έγινε. Και ο αυτόχειρας συνταγματάρχης θα ήταν μια τελευταία νίκη ενός αιμοσταγή παρανοϊκού ναρκισσιστική που θα έβγαινε πανηγυρικά μέσα απ' τον υπόνομο. Ο -απλά- νεκρός  συνταγματάρχης μας αφήνει με αναπάντητο το ερώτημα της ανεπεξέργαστης σχέσης ενός αμφίσημου νομάδα της σαχάρας και μιας ακόμα πιο αμφίσημης ολόκληρης δύσης. 

τι θα συνέβαινε αν ο Steve Jobs είχε γεννηθεί στη Ελλάδα

Οι καταδικαστικές συνθήκες που κυριαρχούν στην Ελλάδα για τους ανθρώπους που συνδιάζουν νεανικότητα, υψηλή μόρφωση, καινοτόμο σκέψη, διερευνητική οπτική και στοιχειώδη αξιοπρέπεια κάνουν διασκεδαστική την υπόθεση του να είχε γεννηθεί ο Steve Jobs στην Ελλάδα. Στο διαδίκτυο κυκλοφορούν διάφορες εκδοχές της πορείας του και θα ήθελα να προσθέσω μία ακόμα.

Αν ο Steve Jobs είχε γεννηθεί λοιπόν στην Ελλάδα, καταρχήν δε θα είχε γκαράζ να στήσει την Apple μιας και αυτό θα είχε μετατραπεί σε παράνομη γκαρσονιέρα ή μαγαζάκι, ενώ σε μια άλλη εκδοχή θα ζούσε σ' ένα δυάρι στα πατήσια με θέα το πολύ-πολύ τον ακάλυπτο. Ηλεκτρονικό υπολογιστή θα είχε δει μάλλον σε κάποια αμερικάνικη κολλεγιακή σεξοκωμωδία στο βίντεο, όχι όμως από κοντά. Πιθανότατα όμως θα είχε επεξεργαστεί αρκετές φορές το λογισμικό λειτουργίας του με το μυαλό του όσο θα έριχνε εικοσάρικα στα ηλεκτρονικά της γειτονιάς του.

Στο σχολείο θα τιμωρούταν συχνά μιας και θα απέφευγε συστηματικά τη πρωινή προσευχή, θα αναρωτιόταν μυστικά για το γελοίο των παρελάσεων, δε θα ήταν καθόλου καλός στο μπάσκετ και θα αγωνιούσε για το μάθημα "Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός" τη στιγμή που όλοι οι άλλοι θα το έβλεπαν ως την ιδανική ευκαιρία να λουφάρουν. Στο λύκειο ο Steve Jobs θα ήταν οπωσδήποτε πρώτη δέσμη και οι γονείς του θα τον πίεζαν να γίνει μηχανικός (αδιάφορο το τι είδους) ή έστω να μπει βρε αδερφέ στο πολυτεχνείο και μετά έχει ο θεός. Η υψηλή ευφυία του Steve Jobs θα ασφυκτιούσε ανάμεσα στο αυστηρό χρονοδιάγραμμα του φροντιστηρίου, τα κυριακάτικα "πρόχειρα" και τη καθαρόαιμα ελληνική γονεϊκή υπερέκφραση συναισθημάτων άγχους και αγωνίας και ως εκ τούτου η συμμετοχή του στις πανελλήνιες θα ήταν μια αποτυχία, όπως κατά συνέπεια και η μετέπειτα ζωή. Ο έλληνας Steve Jobs όπως και ο έλληνας Mark Zuckerberg όπως και ο έλληνας Bill Gates όπως και ο έλληνας George Lucas όπως και ο έλληνας Jack Dorsey όπως και ο έλληνας Tom Anderson στη κρισιμότερη περίοδο για την ανάπτυξη της καινοτόμου σκέψης τους, δε θα είχαν ελεύθερο χρόνο. Τουλάχιστον όμως θα είχαν γκόμενα με την οποία θα πήγαιναν μαζί για καφέ όταν το φροντιστήριο θα γινόταν η συνήθης απελπισία. Η πληροφορική δε θα είχε εισαχθεί ακόμα στα ελληνικά πανεπιστήμια και ο Steve Jobs θα περνούσε τελικά από τους τελευταίους σε κανά μαθηματικό ή κανά φυσικό στην επαρχία.

Στο πρώτο έτος του πανεπιστημίου, μαγεμένος από τα μεγαλειώδη επιτεύγματα του αμερικάνου εαυτού στην ίδια ηλικία, ο Steve Jobs θα περίμενε τη σειρά του στη μικροσκοπική άιθουσα υπολογιστών του πανεπιστημίου για να κάτσει για κανά δύωρο στον έναν από τους τρεις για να παίξει Tetris ή, υπό τη παρόρμηση μιας ανάμνησης από ένα άλλο μέλλον, για να μελετήσει τη GW Basic. Στο δεύτερο έτος ο Steve Jobs θα είχε γίνει μέλος των ΕΑΑΚ ή όποιων αντίστοιχων αριστερών σχημάτων θα έστησαν μικροφωνική στη λέσχη και για τα επόμενα πέντε-έξι χρόνια θα ξεχνούσε παντελώς οτιδήποτε σχετικό με την επιστήμη -και θα γούσταρε! Προφανώς και ο Steve Jobs δε θα γινόταν πότέ μέλος της ΔΑΠ ή της ΠΑΣΠ και προφανώς θα διατηρούσε την έμφυτη σιχασιά για τις εκπαιδευτικές εκδρομές στη Μύκονο που θα ήταν παρόμοια σε μέγεθος με την απέχθεια για τη σχολική προσευχή.

Στα είκοσί του ο αμερικάνος Steve Jobs θα είχε ιδρύσει την Apple. Στα είκοσί του ο έλληνας Steve Jobs θα είχε ιδρύσει την ΑΠΛ (Αντικαπιταλιστική Πανεπιστημιακή Λέσχη). Τα πανεπιστημιακά χρόνια θα κυλούσαν καταπληκτικά για τον έλληνα Steve Jobs. Θα είχε επιτύχει εξαιρετική κοινονικοποίηση, θα είχε ζήσει το πανεπιστημίο ως ένα πραγματικό εργαστήριο ιδεών, θα είχε κάνει γαμάτες παρέες, θα είχε πάει τουλάχιστο μια φορά στο καρναβάλι της Πάτρας και μια φορά στο καρναβάλι της Ξάνθης, θα είχε τουλάχιστο 3 γκόμενες από τις οποίες η δεύτερη θα γινόταν και η γυναίκα της ζωής του μετά το πτυχίο, και θα απολάμβανε μανιωδώς το μόνο κοινό με τον αμερικάνο Steve Jobs την ίδια ηλικιακή περίοδο: τους αμέτρητους μπάφους.

Για κανά μήνα περίπου ο έλληνας Steve Jobs θα είχε γνωρίσει και κάποιο καθηγητή, προοδευτικό, αριστερό, καινοτόμο και επιστήμονα που θα τον είχε εμπνεύσει να απελευθερώσει επιτέλους την ακραία ευφυία του που ξεχείλιζε αόρατη και αναξιοποίητη, και την ίδια περίδο κάποιες σκέψεις να τελειώσει με το πτυχίο σχετικά στην ώρα του και να φύγει στο εξωτερικό για κάτι καλύτερο θα είχαν περάσει σίγουρα απ' το μυαλό του, αλλά κάθε πιθανό πλάνο διακόπηκε απότομα γιατί ο καθηγητής επέστρεψε στην Αμερική μιας και τη θέση του την έφαγε ο ξάδερφος του πασόκου νομάρχη με το πλαστό PhD. Μετά από 8 γαμάτα χρόνια στο μαθηματικό ή το φυσικό, ο έλληνας Steve Jobs θα άρχιζε να δεχόταν το πρώτο σοβαρό πρήξιμο των δικών του για το πότε θα έβλεπαν το πτυχίο. Θα άρχιζε έτσι η περίοδος που θα έδινε περισσότερα από 3 μαθήματα στην εξεταστική, ώσπου τελικά η πίεση θα γινόταν ανελέητη και ο έλληνας Steve Jobs θα έπρεπε να αποφασίσει τι θα έκανε με τα υπόλοιπα 55. Ο έλληνας Steve Jobs θα έπαιρνε τελικά το πτυχίο στα 28. Ο μαλάκας ο αμερικάνος Steve Jobs δε θα το έπαιρνε ποτέ.

Όσο ο αμερικάνος Steve Jobs θα κατατασσόταν στα μεγάλα κεφάλια της δημιουργίας, ο έλληνας εαυτός του θα κατατασσόταν στα τεθωρακισμένα. Ο αμερικάνος Steve Jobs θα μεγαλουργούσε στη Silicon Valley και ο έλληνας εαυτός του στη Γκατζολία. Δε θα είχε σημασία όμως, γιατί όπως κινυηματογράφησε και ο καλλιτέχνης: "είτε αμερικάνος είναι, είτε έλληνας, ο Steve Jobs στον στρατό τα ίδια σκατά θα καθαρίσει". Σοφές κουβέντες, αποστάγμα εμπειρίας και ζωής.

Στα 30 του ο αμερικάνος Steve Jobs θα απολάμβανε 3 δις χρηματιστηριακή αξία και 4.000 υπαλλήλους χάρης την ευφυία του. Στα 30 του ο έλληνας Steve Jobs θα μοίραζε πίτσες με το μηχανάκι παρά την ευφυία του. Και τα πρωινά θα διαδήλωνε το δικαίωμα της πρόσληψης ως αδιόριστος εκπαιδευτικός. Οι γονείς του, οι οποίοι θα τον φιλοξενούσαν με ευχαρίστηση ως τα 35 του οπότε το "παιδί" θα παντρευόταν επιτέλους, δε θα του το έλεγαν ποτέ αλλά  είχαν μεσολαβήσει κρυφά στον πασόκο νομάρχη και βάλανε επιτέλους το παιδί τους στο δημόσιο. Τελικά ο έλληνας Steve Jobs θα γινόταν ο καθηγητής μέσης εκπαίδευσης που πάντα σκεφτόταν ότι τελικά θα γίνει.

Ζώντας ως μεσήλικας την ελληνική του δυστυχία, o καημός του Steve Jobs θα άφηνε το μήλο που έτρωγε μισοδαγκωμένο αλλά κάτι τέτοιο δε θα σήμαινε τίποτα γι' αυτόν. Όταν θα άκουγε τους μουσικούς οδυρμούς του Μάλαμα από το κασσετόφωνό του και θα σκεφτόταν πόσο ωραία θα ήταν να είχε όλη τη μουσική του κόσμου στη παλάμη και κάτι ακαταλαβίστικο θα σκιρτούσε μέσα του, θα πίστευε μόνο ότι θα ήταν τα μεσημεριανά φασόλια. Και όταν θα έπαιρνε τη ταμπλέτα για τη αυξημένη του χοληστερίνη, θα τη κοιτούσε για λίγο πριν τη βάλει στο στόμα του, αλλά δε θα μπορούσε με τίποτα να εικονοποιήσει αυτό που θα γυρνούσε στο μυαλό του.

Ο Steve Jobs, αν ήταν έλληνας δε θα πέθαινε από καρκίνο του παγκρέατος αλλά απ' του πνεύμονα γιατί από το στρες θα κάπνιζε τέσσερα πακέτα Marlboro την ημέρα. Θα άφηνε και ως έλληνας τέσσερα παιδιά πίσω του, όλα όμως από την ίδια γυναίκα. Θα έφευγε και αυτός νωρίς. Και τραγικά. Και δε θα έβλεπε ποτέ τις θυσίες του να πηγαίνουν τόσο χαμένες, ούτε τα παιδιά του να μην έχουν το αύριο που και αυτός δεν είχε. Θα είχε να λεει και εκείνος όμως, ότι έζησε όπως ήθελε. Και ας μην έγραφε ποτέ κανείς για το πώς θα ζούσε και ο έλληνας φανταστικός εαυτός του αν είχε την ατυχία να γεννιόταν στην αμερική.