Ελπίδα, όχι αισιοδοξία

Ο Βασίλης Αλεξάκης ανήκει εδώ και χρόνια στους αγαπημένους μου συγγραφείς. Η ευρύτερη θέση και στάση του στα πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα έχει πάντα βαρύνουσα σημασία για μένα ακόμα και στις περιπτώσεις που δεν συμφωνώ πλήρως με αυτή. Στα κείμενά του, και όχι μόνο στα μυθιστορήματα, η λέξη, η μνήμη, η ιστορία, η μετανάστευση, η πατρίδα, η ταυτότητα έχουν κεντρική σημασία. Όταν διαβάζω τα κείμενά του, πολλές φορές έχω βρει τον εαυτό μου να επεξεργάζεται μια ιδιότροπη ταύτιση όχι τόσο με τον ήρωα αλλά με το πρόσωπο-συγγραφέα που αναγκάζει τον ήρωα να αντιπαλέψει με τις έννοιες αυτές. 

Έπεσα πρόσφατα πάνω ένα άρθρο για τον Αλεξάκη στην Εφημερίδα των Συντακτών. Όλο το άρθρο βρίσκεται εδώ. Σε αυτό στάθηκα σε ένα συγκεκριμένο κομμάτι: 

«Οταν ζεις από το 1969 στο Παρίσι, η Ελλάδα γίνεται μια μυθική χώρα. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα της κρίσης προσγειώθηκα στην πραγματικότητα. Κατάλαβα ότι η χώρα δεν είναι αυτό που νόμιζα εγώ όταν έκανα μπάνια τα καλοκαίρια στην Τήνο. Γνώρισα όμως και μια κυρία 105 χρόνων, τη Λιλή Αλιβιζάτου -σύζυγος γιατρού και αδελφή του Γιώργου Θεοτοκά-, με την οποία κλείνει το βιβλίο. Αυτή μου είπε: “Αφού θα μιλήσετε για τον τόπο μας, κάντε το με γλυκύτητα, με κατανόηση, μη μας ταπεινώσετε”. Ετσι, νιώθω υποχρεωμένος να είμαι αισιόδοξος... Ασφαλώς, ζούμε πολύ δύσκολα χρόνια, βλέπω την κατάθλιψη των φίλων, είναι στιγμές που νομίζεις ότι έχουμε χάσει τον ελληνικό ήλιο, αλλά παραμένω αισιόδοξος. Από αγάπη για την Ελλάδα», τονίζει. «Είναι μια χώρα όπου γυρίζεις, παρά φεύγεις».

Υπήρξε μια πρόταση στο παραπάνω απόσπασμα που κέντρισε την προσοχή μου. Ήταν τα λόγια της Λιλής Αλιβιζάτου. Ειδικά η παράκληση για κατανόηση, η ελπίδα της μεταχείρισης με γλυκύτητα, η προτροπή της αποφυγής της ταπεινώσης. Σαν όλος αυτός ο βόρβορος να έχει κρύψει κάτι, λες και κάτω από τη βρωμιά να υπάρχει ακόμα περιθώριο για οξυγόνο. Μη μας ταπεινώσετε. Το δικαίωμα της αξιοπρέπειας που εξέπεσε από αντικείμενο πάλης και μετατράπηκε στο ζητούμενο μιας προτροπής. Βγαλμένο από τα χείλη μιας υπεραιωνόβιας αστής. Μη μας ταπεινώσετε. Μη μας φωτίσετε -θα έλεγα εγώ συνεχίζοντας το σκεπτικό της- το προσωπείο μας, τον πολιτισμό μας, τη συμπεριφορά μας απέναντι στους αδύναμους, στους ευάλωτους, σε αυτούς που βρίσκονται σε ανάγκη. 

Ο Βασίλης Αλεξάκης απαντά σε αυτή τη προτροπή με συμπάθεια. Γίνεται μάρτυρας της κατάθλιψης αλλά επιμένει στην αισιοδοξία. Η αισιοδοξία, μια πολύπλοκη νοητική στάση επιπλεγμένη από συναισθηματικές και γνωσιακές καταστάσεις, μετατρέπεται μπρος στην συγκεκριμένη προτροπή σε υποχρέωση. Σε καταναγκασμό. Θα ήθελα να ρωτήσω τον Αλεξάκη περισσότερα γι' αυτό, θα ήθελα να μου το εξηγήσει. Γιατί αισιοδοξία; Και γιατί επιβολή της αισοδοξίας; Διότι, μέσα σε αυτήν την επιβολή, σε αυτόν τον καταναγκασμό, εγώ βλέπω την άρνηση του θυμού, της οργής. Βλέπω την σκόπιμη εξαφάνιση της θλίψης, της απώλειας. Σαν αυτά τα συναισθήματα να μη μπορούν να κρατηθούν μέσα μας σαν κοινωνία. Σαν να απαγορεύεται να παραμένουν εντός μας, να μην επιτρέπεται να γίνουν το αντικείμενο επισκόπησης, ενδελέχειας, (αυτο)κριτικής. Σαν να πρέπει ντε και καλά να τα ξεφορτωθούμε, να τα απορρίψουμε, να τα αντικαταστήσουμε με το έτσι θέλω με μια αισιοδοξία. 

Ο ήλιος της Ελλάδας είναι όντως υπέροχος αλλά δεν φτάνει. Μέσα από αυτού του είδους την καταναγκαστική αισιοδοξία, η δημιουργική ισχύς πολύ δύσκολων συναισθημάτων χάνεται. Η κατανόηση που η κυρία Λιλή ζητά από τον Βασίλη Αλεξάκη είναι πράγματι μια σπουδαία αρετή, απαραίτητη για την ανοικοδόμηση μιας τσακισμένης κοινωνίας. Μα για να υπάρξει κατανόηση χρειάζεται αυτή να ζυμωθεί από την επαφή με τη θλίψη. Η γλυκύτητα που η κυρία Λιλή ζητά από τον Βασίλη Αλεξάκη είναι χωρίς αμφιβολία  ζωογόνος δύναμη στη μιζέρια των χρεωμένων ανθρώπων. Αλλά χρειάζεται πρώτα να πλαστεί ξανά απ' τον θυμό. Και η αξιοπρέπεια αντί της ταπείνωσης που η η κυρία Λιλή ζητά από τον Βασίλη Αλεξάκη χρειάζεται και αυτή να ξαναπάρει σχήμα απ' την οργή και την απώλεια. 

Και αν συμβούν όλα αυτά, δεν είναι η αισιοδοξία αυτό που προκύπτει, αλλά η αποδόμηση της απελπισίας. Η ίδια η ελπίδα.  

ο Φιντέλ Κάστρο και τα φαντασιωσικά μυθεύματα της Δεξιάς

Ο θάνατος του Φιντέλ Κάστρο επιτέλους βοήθησε να αποκαλυφθούν οι γαργαλιστικές λεπτομέρειες της μυστικής του ζωής. Ο Φιντέλ «είναι ο άντρας με τις 35.000 γυναίκες» είχε γράψει η New York Post το 2008 (η γνωστή αμερικάνικη κουτσομπολίστικη φυλλάδα) και αναπαράγεται αυτές τις ημέρες από την iefιmerida, χωρίς παραπομπή προφανώς. Η ίδια ιστοσελίδα μας ενημερώνει πως ένας ταξιτζής είχε κάποτε εξομολογηθεί στις δημοσιογράφους του Vice όταν τον ρώτησαν πόσες γυναίκες είχε ο Κάστρο: «200.000 ίσως 2 εκατομμύρια…». 

Αναρωτιέμαι πώς και στο πλαίσιο της συνήθους τακτικής των ελληνικών ενημερωτικών ιστοσελίδων να κάνουν μετάφραση σε copy/paste άρθρα της Daily Mail, κανένα δεν μετέφρασε το αριστούργημα που δημοσίευσε μεταθανάτια η αγγλική φυλλάδα για τον Φιντέλ Κάστρο: "A prodigious womaniser and food connoisseur who kept some 20 luxurious properties throughout the Caribbean — including a private island he used to visit on his beautiful yacht — Castro was a complete fraud". Και λίγο πιο κάτω συνεχίζει: Reported lovers ranged from the Italian actress Gina Lollobrigida to an underage nightclub dancer who reported how he smoked continually during sex. His notorious affairs earned him the nickname ‘the Horse’. He had a taste for young Cuban women of every colour and background, and half-jokingly told a journalist that it was his colossal sexual drive that had led him away from the Roman Catholic Church. In Havana, the story went that, when engaged with his nubile sexual partners, he always kept his army boots on — a legacy, presumably, of his days as a revolutionary guerrilla, when enemies might strike at any moment. Στο φαντασιακό του συντάκτη της Daily Mail, ο Φιντέλ είναι ξεκάθαρα κανονικό σεξουαλικό τέρας. 

Εκτός από τη περιουσία και τις ορμές του Φιντέλ οι διαδικτυακές φυλλάδες ενημέρωσαν έγκυρα τους πολίτες και για τα τέκνα του. Το πρώτο θέμα για παράδειγμα έγραψε ότι ο γιος του Φιντέλ καπνίζει πούρα μεγάλων διαστάσεων (κοίτα κάτι πράματα! ένας κουβανός καπνίζει πούρα μεγάλων διαστάσεων - πού τα βρίσκει άραγε;) διαθέτει ένα γιοτ πενήντα μέτρων και τον Μάιο του 2015 προκάλεσε σάλο με τις διακοπές του στη Μύκονο και την Αλικαρνασσό (τον Μάιο του '15 δεν ακούσαμε κάτι για τον σάλο, μόνο τον Νοέμβρη του '16). Ο Γιώργος Βουλγαράκης, ο οποίος κάποτε ασκούσε εξουσία και διαχειριζόταν δημόσιο χρήμα, προσδιόρισε την περιουσία της κόρης του Κάστρο (ποιας κόρης ακριβώς;) στα 4.2 δις δολάρια και του γιου (ποιου γιου ακριβώς; ο Κάστρο είχε 2 εκατομμύρια γυναίκες σύμφωνα με τον ταξιτζή) στο 1 δις. Θα περίμενε δηλαδή κανείς τόσο ο γιος όσο και η κόρη να ήταν στη λίστα του Forbes και μάλιστα στην αξιοπρόσεχτη για ένα Forbes υποκατηγορία των πάμπλουτων κομμουνιστών. Δεν είναι.

Στην ανάλυσή τους για τον Κάστρο, η ενασχόληση των δεξιών και ακροδεξιών μέσων ενημέρωσης και προσωπικοτήτων στην πλειοψηφία τους είναι συγκεκριμένη: Προσωπική ζωή και όχι πολιτική δράση. Σε αυτό το πλαίσιο, η θεματολογία είναι σαφής και ακολουθεί τη συνήθη πεπατημένη των συντηρητικών, μικροαστικών, φοβικών μέσων που στοχεύουν στο θυμικό των αναγνωστών τους και όχι στην ενημέρωση: Έκλυτος βίος, σεξ, πολυγαμία και νόθοι απόγονοι. Πατριαρχικές σχέσεις. Η γυναίκα ως θριαμβευτικό αντικείμενο συλλογής. Κρυφή περιουσία ως ένδειξη διαφθοράς. Δισεκατομμύρια δολαρίων ως ένδειξη αρρωστημένου πλούτου. Τεράστια πούρα και γιότ μεγάλου μήκους, μια τέλεια φαλλική αναπαράσταση. Όλα επενδυμένα με πολυλογία, ηθικολογία, προκατάληψη, καταδίκη, και δυο τρεις εντυπωσιακές φωτογραφίες αλλά χωρίς συγκεκριμένα στοιχεία ή αποδείξεις. Το αποτέλεσμα, η κατασκευή ενός μύθου διαφορετικού από αυτόν που τα πραγματικά χαρακτηριστικά του Κάστρο (όπως φαίνονται μέσα από τις πολιτικές του επιλογές και δράσεις) καταδεικνύουν. 

Στα μυθεύματα της Δεξιάς για τον Κάστρο κυριαρχεί προφανώς το κακό: Αιμοσταγής δικτάτορας. Δολοφόνος πολιτικών αντιπάλων. Καταπιεστής των ομοφυλόφιλων. Αρνητής της Δημοκρατίας. Παραλίγο υπαίτιος πυρηνικού πολέμου. Κομμουνιστής που καταδίκασε έναν λαό στη φτώχεια, την απομόνωση και τη πορνεία. Ο Φιντέλ έρχεται από το Κακό και παραμένει μέσα σε αυτό μέχρι τέλους. Πού οφείλεται μια τέτοια θεώρηση; 

Το γεγονός ότι για λόγους ασφαλείας, η πραγματική προσωπική ζωή του Φιντέλ επί δεκαετίες αποτελούσε επτασφράγιστο μυστικό δημιούργησε σύγχυση και η σύγχυση οδήγησε μόνο σε φαντασιωσικές συνθέσεις. Συνθέσεις που γίνονται αντιληπτές μόνο ως απειλητικές. Η φαντασίωση του Φιντέλ είναι καταδιωκτική για αυτούς που τη φέρουν. Σε αυτή κυριαρχεί το άγχος της επικείμενης καταστροφής, μιας μαζικής ισοπέδωσης και εξαφάνισης. Η αδιαμφισβήτητη συνοχή του Φιντέλ ως ηγέτη και η αμετακίνητη πίστη του σε αυτό που είχε αναλάβει από το 1952, η αφοσίωση και η θρησκευτική του προσήλωση είναι εν δυνάμει καταστρεπτική για τους ίδιους και πρέπει οπωσδήποτε να κατακερματιστεί. Μετατρέπεται συνεπώς στον ενορμητικό της αντίποδα, στην απιστία, την ανηθικότητα, τον έκλυτο βίο. Η λιβιδινική του έκταση είναι τερατώδης και η φαλλική του απεικόνιση σκορπάει τον τρόμο (καπνίζει τεράστια πούρα, έχει γιοτ 50 και 90 μέτρων). Εκφράζεται με ένα συνεχή καταναγκασμό και επαναληπτικότητα σχεδόν ψυχωτική (έχει πάει με χιλιάδες, εκατοντάδες χιλιάδες, εκατομμύρια γυναίκες). Εξάλλου, οι ηθικιστικές επιθέσεις (αντί της πολιτικής κριτικής) κάλλιστα μπορούν να ειδωθούν ως υπερεγωτικές εκδηλώσεις αυτού του συντηρητικού κομματιού της κοινωνίας. Η μη μετουσιωμένη επιθυμία της Δεξιάς κατευθύνεται ολόκληρη στο φαντασιωσικό μύθευμα που κατασκευάζει για τον Φιντέλ. 

Στην περίπτωση λοιπόν του Φιντέλ, η εξουσία, ο πλούτος, και η αναπαραστατική έκταση των λιβιδινικών ενορμήσεων οργανώνουν την δομή και το περιεχόμενο μιας αφήγησης από τη πλευρά της συντηρητικής Δεξιάς που αποκτά χαρακτηριστικά μυθικά. Δεν υπάρχει καμία απόσταση από τις φαντασιώσεις αυτές, γεγονός που θα επέτρεπε τη δημιουργία μιας ουσιαστικής κριτικής, μα παραδόξως χρησιμοποιούνται ως τα βασικά μυθεύματα για την κατασκευή ιδεολογίας. 

Το Καλό στον Κάστρο έχει εξοβελιστεί: Εθνική ανεξαρτησία, αλληλεγγύη και προάσπιση των καταπιεσμένων λαών, κοινωνική συνοχή, καθολική παροχή υπηρεσιών υγείας, δωρεάν μαζική παιδεία, αθλητισμός, κουλτούρα, μια κοινωνία (μέχρι και πριν την έλευση του τουρισμού) με διαφορετική αντίληψη για τη θέση και την αξία τους κέρδους και της χρηματικής συναλλαγής. Τίποτα από αυτά δεν υπάρχει στη μυθολογία της Δεξιάς. Μια τέλεια σχάση. Μέσα από τη σχάση καλού και κακού αναφορικά με τον Κάστρο ως προσωπικότητα γίνονται ορατά προ-οιδιποδειακά στοιχεία σε αυτό το κομμάτι της κοινωνίας. Η φαντασιωσική οργάνωση της Δεξιάς ως προς το πρόσωπο του Φιντέλ φαίνεται ότι στερείται τελικά οιδιπόδειας σύνθεσης. Έτσι, δεν είναι έκπληξη ότι ο φορέας του φαλλού πεθαίνει τελικά υπέργηρος και άρρωστος και όχι δολοφονημένος απ' τα παιδιά του, τους κουβανούς πολίτες που θα μπορούσαν να είναι φορείς μια κάποιας πατροκτονικής αντεπανάστασης.

για τη Μάγδα Φ

Μάγδα Φύσσα έχεις τον σεβασμό και τον απόλυτο θαυμασμό μου για το κουράγιο και τη γενναιότητά σου.

εγκλωβισμός

Ὁ ἄνθρωπος ποὺ εἰσόρμησε πιὰ στὴν ἀπώτερη θλίψη
 μὲ δίχως ἔστω ἕνα τριαντάφυλλο
μ᾿ ἐκεῖνα τ᾿ ἀκατέργαστα στὴν ὤχρα μεινεσμένα μάτια

Από την Έναστρη φωτεινότητα του Νίκου Καρούζου

Το βλέμμα του είναι από εκείνα τα βλέμματα που κοιτούν προς τα μέσα. Που αποκόβουν για λίγο την σχέση με τον έξω κόσμο, τον εκκωφαντικό, τον βίαιο, και στοχεύουν απρόσμενα στον εσωτερικό. Έναν εσωτερικό που ξαφνικά αποκτά διαστάσεις, διαστάσεις που κάνουν την μικρότητά του τρομακτική, που την απογυμνώνουν από την ισχύ του πυροβόλου που μέχρι τώρα τον προστάτευε από εκείνη. Τι να βλέπει άραγε, έτσι όπως κοιτάει μέσα του; το πρόσωπο της μάνας; την κοπέλα του που αποχαιρετούσε πριν φύγει για τη θητεία; όλους αυτούς που έχει αφήσει πίσω; Ίσως να βλέπει τον ίδιο του τον εαυτό στην αναβίωση μιας παιδικής ανάμνησης, ένα μικρό αγόρι που προσπαθεί να καταλάβει πώς διάολο έφτασε ως εδώ. Ίσως αυτά τα μάτια να βλέπουν μόνο τον ίδιο, όλα όσα δεν έκανε, τις αποφάσεις που ποτέ δεν πήρε. Τον φαντάζομαι να διαπιστώνει πόσο μόνος είναι στ' αλήθεια μέσα σε όλο αυτό. Και να συντρίβεται από τη μοναξιά, να συνθλίβεται μέσα στην ιστορία. 

Γιατί, πέρα από μοναξιά και θλίψη, τι άλλο μπορείς να νιώσεις όταν γίνεσαι έρμαιο της ιστορίας; Όταν άθελά σου τη γράφεις, αλλά ποτέ δεν είχες φανταστεί ότι θα μπορούσες κιόλας να κάνεις κάτι τέτοιο. Όταν μαθαίνεις ξαφνικά πως δεν είναι η Τύχη σου, ούτε το Κισμέτ, αυτό που σε φέρνει ως εδώ, παρά μόνο η συμμετοχή σου σε αυτή. Και πως μπροστά της είσαι τόσο μόνος όσο ακριβώς αυτή τη στιγμή αισθάνεσαι. Και που στην κίνηση της ιστορίας είσαι ανήμπορος, ανυπεράσπιστος, ένα μικρό αγόρι που θα χαθεί ξαφνικά στον εσωτερικό του κόσμο για να μάθει πως συνθλίβεται από αυτή ενώ πιστεύει πως κινάει τα γρανάζια της.  

Δέκα σκέψεις και ένα συμπέρασμα για το βρετανικό δημοψήφισμα

1.    Κάθε σύγκριση με το ελληνικό δημοψήφισμα του 2015 και το ελληνικό ζήτημα εν γένη είναι απληροφόρητη και αφελής. Το Brexit είναι διαφορετικό από το Grexit και το Bremain είναι διαφορετικό από το GRemain. Αναφέρομαι σε δύο κράτη που δεν έχουν τη παραμικρή σχέση μεταξύ τους (ειρωνικά μιλώντας μάλιστα το ένα διατηρεί ακόμα την εθνική του κυριαρχία). Αναφέρομαι στην διαφορετικής φύσης σχέση του Η.Β. με την ευρωπαϊκή ένωση και στη διαφορετικού τύπου αντίληψη της βρετανικής κοινωνίας αναφορικά με την ευρωπαϊκή της ταυτότητα. Αναφέρομαι στο διαφορετικό ρόλο του Η.Β. στην Ε.Ε. Στην ύπαρξη ενός γερά θεμελιωμένου καπιταλισμού στη μία χώρα που υπήρχε πριν ακόμα η άλλη χώρα αποκτήσει την ανεξαρτησία της. Το να θέτουμε ίδια κριτήρια για να υπερασπιστούμε μια ταύτιση του Brexit με το ΟΧΙ για παράδειγμα ή το Brexit με το Grexit δείχνει κατά τη γνώμη μου αδυναμία ανάγνωσης των δεδομένων. 

2.   Η μάχη Brexit και Remain είναι μια άνευ όρων σύγκρουση των ελίτ κυρίως του αγγλικού αλλά και του ευρωπαϊκού καπιταλισμού. Συγκρούονται με βαναυσότητα τα συμφέροντα της αστικής τάξης και χρησιμοποιούν τα καλύτερά τους όπλα: Την πολιτική ελίτ, τα think tanks, τα σοβαρά εκδοτικά συγκροτήματα, τις tabloid φυλλάδες, τα ακαδημαϊκά ιδρύματα, την Premier League, την στρατιωτική εξουσία, τον βασιλικό οίκο. Επιχειρήματα, στοιχεία, έρευνες εκτοξεύονται σαν σφαίρες προσπαθώντας να πείσουν μια κοινωνία εθισμένη στον ατομισμό, την κατανάλωση, το θέαμα και την ανοχή της ανισότητας.  

3.   Το ζήτημα της πραγματική φύσης της Ε.Ε δεν έχει τεθεί σχεδόν καθόλου σε διάλογο. Το ποια Ευρώπη θα ήθελε η κοινωνία και σε τι είδους υπερεθνικό μόρφωμα έχει εξελιχθεί, δεν φαίνεται παρά να απασχολεί ελάχιστα. Η ουσιαστική κατάργηση της δημοκρατίας εντός της, η ανάθεση της εξουσίας σε μη ανακλητούς θεσμούς, οι πραξικοματικές παρεμβάσεις στη εθνική κυριαρχία των μελών κρατών, το #this_is_a_coup του Ιουλίου του 15, η κυριαρχία των τραπεζών, του ΔΝΤ, η μαζική εξαθλίωση, ο μαζικός εκφασισμός των κοινωνιών, η αυξανόμενη βία, η άνευ προηγουμένου καταστολή, η συμμετοχή της στη διάλυση των κρατών της Αραβικής Άνοιξης, η ενδοευρωπαϊκή ισλαμική τρομοκρατία, η κατάπτυστη διαχείριση του προσφυγικού. Αυτό το πρόσωπο της ευρωπαϊκής Ένωσης λες και δεν υπάρχει, λες και έχει πάψει να είναι ορατό. Ή έχει αφεθεί στη βρετανική ακροδεξία του UKIP, του BNP και του Britain First, που το χαϊδεύει πρόστυχα κάνοντας δήθεν ότι το χαστουκίζει. 

4.    Και η κοινωνία παρακολουθεί συγχυσμένη. Ίσως γιατί ένα μεγάλο κομμάτι της βλέπει καθαρά πια πόσο απότομα εξαθλιώνεται, πώς τα προνοιακά επιδόματά του κόβονται με το πρόσχημα της λιτότητας, πώς το NHS ξεπουλιέται λίγο λίγο, πώς η λιτότητα υπάρχει για εκείνο -χωρίς μνημόνιο αλλά με μια μεταφυσική νομοτέλεια- αλλά που δεν αφορά τις τράπεζες και τις μεγάλες επιχειρήσεις τις οποίες αν χρειαστεί διασώζει κιόλας. Και στο κάτω κάτω, αν δεν πειστεί η κοινωνία με τα επιχειρήματα της οικονομίας υπάρχουν και οι μετανάστες. Όταν οι ξένοι δεν είναι οι Ρώσοι ολιγάρχες ή οι Κινέζοι επενδυτές, είναι οι Ρουμάνοι που παίρνουν τις δουλειές, οι Πολωνοί που κατακλέβουν τα επιδόματα, οι Σύριοι που βιάζουν τις γυναίκες και που τώρα τελευταία εξισλαμίζουν κιόλας.

5.   Διότι η μετανάστευση, όταν η πόλωση αυξήθηκε, πήρε τα ηνία από την οικονομία στον δημόσιο διάλογο. Ένας διάλογος στον οποίο θεωρήθηκε ως απόλυτο και αδιαμφισβήτητο δεδομένο ότι η μετανάστευση είναι συνολικά επιζήμια παρά το ότι οι έρευνες συντριπτικά καταδεικνύουν ότι στην πραγματικότητα μόνο ωφέλιμη είναι. Το ψέμα, η διαστρέβλωση και η παραπληροφόρηση στο ζήτημα αυτό έχουν κάνει την κατάσταση ασφυκτική. Οι μετανάστες συκοφαντούνται σε καθημερινή βάση χωρίς ουσιαστικό αντίλογο και οι πλέον σκοτεινές και αντιδραστικές δυνάμεις έχουν απελευθερωθεί απειλητικά εναντίον τους (μια τραγική διάσταση αυτού είδαμε πρόσφατα με τη δολοφονία της Jo Cox). Ξεκάθαρα πια η αφετηρία της όποιας συζήτησης σε αυτό το θέμα γίνεται από το ακροδεξιό πολιτικό φάσμα, ακολουθώντας την τάση που πλέον είναι η κυρίαρχη στην υπόλοιπη Ευρώπη. 

6    Οι πιο προοδευτικές δυνάμεις που επιζητούν το Remain μιλούν για μια άλλη Ε.Ε. που είναι εφικτή. Μιλούν με την εκπληκτική αοριστία αυτών που δεν έχουν τίποτα να πουν. Με ένα καλοδιατυπωμένο ευχολόγιο που δεν ενδιαφέρει κανέναν. Με συνθηματολογία ελληνικού πανεπιστημιακού αμφιθεάτρου που δεν αφορά κανέναν. Δείχνουν πως στη πραγματικότητα δεν έχουν μάθει τίποτα από όλα αυτά που έχουν συμβεί. Όλα μια αδιανόητη άρνηση. Μια επικίνδυνη τύφλωση. 

7.   Αντίθετα, ένα κομμάτι του Brexit, το λεγόμενο και Lexit, το exit της αριστεράς δηλαδή, καλεί σε ένα κινηματικό Brexit ή Brexit του λαού και των εργαζομένων. Όσο και αυτό να είναι το ουσιαστικό ζητούμενο κατά τη γνώμη μου, κάτι τέτοιο δεν υπάρχει στη δημόσια σφαίρα, εκτός από μερικές περιφερειακές φωνές που δεν έχουν τη δύναμη να ακουστούν περισσότερο και αμφιβάλλω αν υπάρχουν καν στο μυαλό του λαού, της κοινωνίας και της τάξης για λογαριασμό της οποίας μιλάνε. Το Lexit, και αν ακόμα θα μπορούσε να είχε τη παραμικρή επιρροή, άργησε χαρακτηριστικά.

8.   Το Remain θα δώσει ψήφο εμπιστοσύνης σε μια υπερεθνική οντότητα που οδηγεί τους λαούς της στον εκφασισμό και στο χείλος της εξαθλίωσης εν ονόματι των τραπεζών, του κεφαλαίου και των κυρίαρχων ελίτ. Και θα εδραιώσει στο Η.Β. την παντοδυναμία μιας κυρίαρχης τάξης που ήδη εφαρμόζει έναν απάνθρωπο νεοφιλελευθερισμό χωρίς καθόλου αντίσταση. 

9.   Από την άλλη πλευρά, το Brexit, αν αυτό υπερισχύσει, δε θα είναι το Brexit του χώρου της εργασίας. Το Brexit θα είναι αποκλειστική κατάκτηση και θρίαμβος ενός ακόμα πιο συντηρητικού και ακόμα πιο αντιδραστικού κομματιού της άρχουσας τάξης. Τα πρόσωπα αυτής αποκρουστικά: Boris Johnson, Nigel Farage, Michael Gove.  Οι πιο θαυμαστοί απόγονοι της Margaret Thatcher, οι ιδανικότεροι πρόδρομοι του Donald Trump. Καθένας από αυτούς με ρητορική και δείγματα γραφής που υπόσχονται ένα ακόμα πιο σκληρό νεοφιλελευθερισμό με όσο το δυνατόν λιγότερα εργασιακά δικαιώματα, αμελητέο κοινωνικό κράτος και μετατροπή της ανοιχτής, ανεκτικής και πολύμορφης κοινωνίας σε ένα ασφυκτικό σύνολο διακρίσεων και περιορισμών. 

10.   Επιπλέον μιας έξοδος, θα σημάνει και την αρχή του τέλους για την ΕΕ όπως την ξέρουμε. Αναρωτώμενος τι θα απομείνει στα αποκαΐδια της, βλέπω την Λεπέν και τον Βορίδη, τους ναζήδες της Ουγγαρίας και τους φασίστες της Πολωνίας, τους ακροδεξιούς της Αυστρίας, τους χρυσαβγήτες, τους Pegida, τους Alternative for Germany, όλοι τους να ανακατεύουν το κοχλάζον μείγμα του νεοφιλελευθερισμού και της φτώχειας, της μετανάστευσης και της προσφυγιάς. 

Leave ή Remain λοιπόν;

Έτσι όπως έχει διαμορφωθεί η ουσία του δημοψηφίσματος, η επιλογή του να μείνεις ή να φύγεις μοιάζει κάπως με την καταδίκη στην οποία σου προσφέρεται το δικαίωμα να επιλέξεις τον δήμιο σου. Επιλέγεις αυτόν που νομίζεις ότι θα σε κάνει να πονέσεις λιγότερο. Και αν για κάποιο λόγο αρνηθείς μια τέτοια επιλογή, τόσο το χειρότερο για σένα.

Remain και μένουμε Ευρώπη σε μια μεσοαστική Εδουαρδινή οικεία κάπου στο καλοστεκούμενο Clapham.

Brexit και πατριωτισμός σε ένα council estate στο εργατικό  Haringey