Ελληνικά ΜΜΕ ή Women's Wasteland?

Δε με απασχολεί η σκόπιμη απόκρυψη από τη κυριακάτικη φυλλάδα της ουσιαστικής κοινωνικής δράσης και της ευρύτερης καλλιέργειας της Αφροδίτης Αλ Σάλεχ. Δεν θα περίμενα άλλωστε και το αντίθετο. Με θυμώνει όμως η απροκάλυπτικα σεξιστική επίθεση  εναντίον της, η απόπειρα υπονόμευσης της προσωπικότητάς της  με την αναγωγή της σε φτηνό σεξουαλικό αντικείμενο και η χρήση αυτής της κυρίαρχης τάσης ως εμπορικό προϊόν στο όνομα της ενημέρωσης. Όπως και η έρπουσα μισαλλοδοξία  και  το ρατσιστικό υπονοούμενο στην αναφορά του επιθέτου της ή της καταγωγής της. Και η δαιμονοποίηση της αντιρατσιστικής της δράσης με γλοιώδη α-πολίτικα υποεπιχειρήματα. Αλλά και η απάθεια μιας κοινωνίας απέναντι στη επαναθεσμοποίηση  κοινωνικών διακρίσεων και στερεοτύπων μέσα από το λάιφσταϊλ.

Υποψιάζομαι βέβαια ότι τα κίνητρα της εν λόγω φυλλάδας (αλλά και άλλων παρόμοιων) είναι περισότερο υπόγεια και μικροπολιτικά και ότι οι στόχοι της αφορούν τον πολιτικό προϊστάμενο της Αφροδίτης. Αυτό δεν αναιρεί ωστόσο τη κατάντια. Η δημοσιογραφική και τηλεοπτική ιστορία του εκδότη της εξάλλου βρίθει σεξιστικών διακρίσεων και σεξουαλικής αντικειμενοποίησης. Η συνολική στάση του απέναντι στις γυναίκες και τους μετανάστες δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης του προφανούς.

Οι φυλλάδες, τα κανάλια και τα τηλε-βιβλιοπωλεία έχουν δώσει νέο νόημα πια στις διακρίσεις με βάση τη φυλή, το έθνος, τη θρησκεία και το φύλο στην ελληνική κοινωνία. Τις έχουν ξανακάνει τις κυρίαρχες ιδεολογίες που  νομιμοποιούν, συντηρούν και διαιωνίζουν τις ανισότητες στο καπιταλιστικό οικοδόμημα. Την επόμενη φορά που θα αναφερθούν σε trafficking, ενδοοικογενειακή βία, σεξουαλική κακοποίηση ή πορνογραφία ας θυμηθούν πόσες φορές έχουν κλείσει πονηρά το μάτι σε αυτά.

(Τα παραπάνω δεν αφορούν μόνο την Αφροδίτη Αλ Σάλεχ, αλλά και τις πρόσφατες σεξιστικές ενασχολήσεις φυλλάδων με τη Ντ. Μπακογιάννη)

Μάθε και εσύ πόσο σεξιστής είσαι εδώ !

με ενδεχόμενο δόλο

Η ελληνική τηλεόραση και οι φυλλάδες-παραφυάδες της αρχίζουν να το κάνουν σαφές από νωρίς: Όσο προχωρούμε προς την 6η Δεκέμβρη και τη δίκη του Γενάρη, η αξία της ζωής θα εξισώνεται με την αξία της βιτρίνας του πολυκαταστήματος, η τραγωδία θα γίνεται τραγωδία του δράστη, οι δράστες θα μετατρέπονται σε θύματα και η δολοφονία σε τραγικό περιστατικό. Η κοινωνία θα χρειαστεί να πολωθεί, όχι όμως προς την απαίτηση της δικαιοσύνης. Το δίπολο της προπαγάνδας οφείλει να είναι "κοινωνία εναντίον αντι-εξουσιαστών", και η πρώτη να παρακολουθεί τρομοκράτημένη μέσα από τους δέκτες την αιμοσταγή και αποτρόπαια δράση των δεύτερων. Και η  δικαιοσύνη θα συνεχίσει να περιφέρεται, όχι όμως από πόλη σε πόλη, μα μέσα στη συνειδησιακή σύγχιση των εξαπατημένων τηλεθεατών.

Σε αυτή την υπόθεση, δικανικά η πρόθεση είναι ήδη ενδεχόμενος δόλος. Στη κοινωνία όχι ακόμα όμως. Γι' αυτό και η λογική και το νόημα των λέξεων θα καταπονηθούν πολύ το επόμενο διάστημα. Και οι δημοσιογράφοι δε θα σταματήσουν να εργάζονται για τα αφεντικά τους μέχρις ο δόλος να εξοστρακιστεί και αυτός στη τραγική του αμέλεια.

παλιοχαρακτήρες

Μπρος στο τελευταίο περιστατικό αστυνομικής βίας η ανάλωση της σκέψης στα γνωστά προαιώνια πολιτικά/κοινωνικά ζητήματα για τη θέση της αστυνομίας στη ταξική πάλη, την ουσία της αστυνομικής καταστολής, ακόμα και το περισσότερο αντιδραστικό "ποιος θα μας φυλάξει από τους φύλακες", είναι σαν την απόπειρα διαλόγου με ένα μπάτσο: άνευ νοήματος. 

Γιατί εδώ η σκέψη ακόμα αγκιστρώνεται σε πρωτόγονα θέματα, της εποχής της στοιχειώδους οργάνωσης κανόνων και τρόπων συμπεριφοράς μεσα στην κοινωνία.

Δεν είναι μόνο το προσωπικό τους μένος, το εξατομικευμένο τους μίσος, το αυτονόητο δικαίωμα της επιβολής, ο τραμπουκισμός της  άγριας δύσης. Αυτοί οι άνθρωποι μισούν την κοινωνία και αφήνονται  επισήμως να σταθούν μέσα της απαίδευτοι και απολίτιστοι, μισάνθρωποι και μισαλλόδοξοι, σεξιστές και ρατσιστές, Κορκονείς και Σαραλιώτηδες. Οι ψυχοπαθητικές  τους προσωπικότητες διαφέρουν από κάποιες πίσω από τα κάγκελα μόνο στο ότι οι δικές τους κουβαλούν τα όπλα τους νόμιμα και πάντοτε καταφέρνουν να τη βγάζουν καθαρή. Ο "μπάτσος" για αυτή τη κατηγορία ένστολων είναι ο κερδισμένος τους τίτλος τιμής.

το τείχος γύρω απ' τη πραγματικότητα, πότε θα πέσει;

Θεωρώ ότι το τείχος του βερολίνου είχε για θεμέλια τη μεθοδική διαστρέβλωση του μαρξισμού, πρωωθούσε την αναγωγή του σε δογματική γραφειοκρατία και αποσκοπούσε στην εδραίωση της εξουσίας, που ήταν μόνο μια τυρρανική εξουσία. Μέσα του είχαν περιχαρακωθεί και σιγοσβήσει θυσίες και αγώνες, αλλά και η ρομαντική πίστη στην επανάσταση και η περιπέτεια του ανθρώπου μέσα σε αυτή. Ευτυχώς αυτό το τείχος έπεσε.

Φαίνεται όμως πως κάποια απ' τα ντουβάρια που επέζησαν από τη πτώση του βερολινέζικου τείχους, βρίσκονται στην Ελλάδα και χρησιμοποιούνται  με επιτυχία στη κατασκευή του  μαντρότοιχου που περιβάλλει με επιμονή το σύγχρονο ΚΚΕ. Και ας φωνάζει η κοινωνία απ' έξω. Οι ίδιοι ξέρουν ότι δεν έχει απομείνει πια πολιτικός σεισμός ικανός να γκρεμίσει τον καλό μαντρότοιχό τους.  Βέβαια, όποτε χρειαστεί, ρίχνουν και κανένα ιδεολογικό σοβατισματάκι. Γιατί μόνο  ιδεολογικό σοβατισματάκι μπορεί να θεωρηθεί η πρόσφατη θεωρητική απενοχοποίηση του βερολινέζικου τείχους από πλευράς της γ.γ. τους, απενοχοποίηση που πλησιάζει ακόμα και αυτή την ιστορική αποκατάσταση.

Κωνσταντίνα Κούνεβα

Η άρνησή της να εκφράσει θυμό μοιάζει ξενική, αταίριαστη με αυτό που προτρέπει ο τρόπος που ζούμε. Διαθέτει ένα σκληρό, χωρίς ψευτιά και  φτηνούς συναισθηματισμούς περίβλημα, σαν τη συρρίτουσα ανάσα που διαπερνά τη τραχειοστομία της. Πού βρίσκεται συσσωρευμένη η οργή της, το μένος απέναντι στον τύρρανο, το συσφιγγκτικό συναίσθημα του αδικημένου; πού κρύβει τη βαθιά ανθρώπινη επιθυμία της ανταποδωτικής τιμωρίας; πώς συγκρατείται μέσα της η  ορμή απέναντι στην παραληρηματική βία;

Η στάση της φέρνει στο νου τη πιο άδολη έκφανση της χριστιανικής ιδεολογίας απέναντι στον άνθρωπο και τη κοινωνία. Η σθεναρή της παρουσία ξετυλίγεται σαν άτεγκτος μηχανισμός που εγκλωβίζει στα γρανάζια του τη ψυχή αυτής της κοινωνίας, αφήνοντας έκθετες την υποκρισία και τον μικροαστικό της εγωτισμό. Και η ιστορία της ξεδιαλύνει κάθε ιδεαλιστική ουτοπία: για το δίκαιο και την ελευθερία άλλος δρόμος δεν υπάρχει πέρα από την πάλη.

remember, remember the 5th of November

με αφορμή τη νύχτα του Guy Fawkes (ή αλλιώς Bonfire night), μια νύχτα που στο Λονδίνο γιορτάζεται με πλήθος πυροτεχνημάτων κατά μήκος του ποταμού, διάβασα και είδα ξανά την ενδιαφέρουσα ιστορία του V for Vendetta (που στηρίζεται στην ιστορία του Guy Fawkes και των συντρόφων του).

Ο βασικός χαρακτήρας, ένας μασκοφόρος "τρομοκράτης", που ζει σε μια δυστοπική μελλοντική κοινωνία, και δρα απέναντι σε καταστάσεις οικείες ιστορικά  σε εμάς, που υπαγορεύουν ανατριχιαστικά ένα πιθανό κοντινό μας μέλλον: παντοδύναμοι μηχανισμοί ελέγχου, κατασκευασμένη και καθοδηγούμενη (παρα)πληροφόρηση και προπαγάνδα, φασιστική προσήλωση στον ηγέτη και ολοκληρωτισμός, ανελευθερία ως το τίμημα της ασφάλειας, αποκαθήλωση της ιδιωτικής ζωής ως αυτονόητο δικαίωμα, κα. 

 Η δράση του είναι μοναχική, ατομική, μισεί την εξουσία και ενεργεί  αντεξουσιαστικά, λειτουργεί άλλοτε σαν υπερήρωας και άλλοτε σαν Δον Κιχώτης, ορμώμενος από προσωπικά κίνητρα που όμως ταυτίζονται με της κοινωνίας σε ένα δεύτερο βαθμό μόνο. Ωστόσο ούτε μια στιγμή δεν αποδεικνύει πολιτική συγκρότηση ή σαφή ιδεολογική κατεύθυνση, εκτός ίσως από την απόφαση να θυσιάσει και ο ίδιος τη ζωή του στην απαίτηση τού να μη μείνει τίποτα που να θυμίζει το παλαιότερο καθεστώς (ούτε ακόμα και αυτός που το συνέτριψε).
Σκέφτομαι ότι η α-πολίτικη αντιεξουσιαστική του στάση, στο όνομα μιας αναγκαίας αλλά ακαθόριστης δικαιοσύνης και ελευθερίας, είναι αυτή που λειτούργησε ενωτικά για τη κοινωνία η οποία στη τελευταία σεκάνς κατεβαίνει μαζικά στο δρόμο, κάτω από την ανωνυμία της μάσκας (που φέρει όμως το δικό του πρόσωπο), στηρίζοντας άμεσα τα -άνευ πολιτικής θέσης- σχέδιά του για πλήρη ανατροπή του καθεστώτος. Είναι όμως η ίδια α-πολιτική στάση που οδηγεί μια κοινωνία στο καθεστώς που η ταινία προσδοκά να ανατρέψει: τον ολοκληρωτισμό. Αυτή η αντίφαση φαίνεται η πλέον κρίσιμη για τη κοινωνία που θα προκύψει.

...και κούφια λόγια πια να μη πουλήσω...

Στο Μεφίστο, την αριστουργηματική ταινία του Ίστβαν Σζάμπο, ο πρωταγωνιστής, ένας υπερταλαντούχος θεατρικός ηθοποιός προσαρμόζει την ψυχή και την τέχνη του στις ναζιστικές απαιτήσεις, για να καταλάβει στο τέλος, όταν απομένει μόνος με τον εαυτό του,  άβουλο όργανο των επιλογών του, ότι ο αυτοσεβασμός δε μπορεί να διαμελιστεί στις επιμέρους εκφράσεις του.

Το παραπάνω μου ήρθε στο νου παρακολουθώντας τη σπασμωδικότητα ενός νεαρού έλληνα  καλλιτεχνη επαγγελματία εκτεθειμένου στο κοινό, με ένα απλοϊκό βίντεο αρχικά και με μια δήλωση μετάνοιας στη πορεία.

Η τόσο αφελής προσέγγισή του σε αυτό το σοβαρό πολιτικό και θεσμικό ζήτημα -εν είδη σάτιρας που όμως στη πραγματικότητα στερούταν προκλητικά πολιτικής στάσης- άφηνε υπόνοιες για το κενό που εξυπνακίστικα κρύβεται κάτω από τον εναλλακτισμό του.

Η απάντησή του είναι ένα μνημείο αποπολιτικοποίησης, αυτοκατάρ- γησης ως πολιτικού όντος και ανεξήγητης υποταγής στη "πειθώ" κάποιων ασπόνδυλων ακροδεξιών.

Για το μόνο ουσιαστικό ζήτημα που πραγματικά προέκυψε από αυτή την ιστορία, αυτό της ελευθερίας της γνώμης δηλαδή, δεν άρθρωσε λέξη, επιβεβαιώνοντας ότι το κενό περιεχόμενου βίντεο που δημιούργησε δεν ήταν απλά μια ατυχής έμπνευση.

Η στάση του προσβάλλει καθένα που πραγματικά θεωρεί τη παρέλαση μια μιλιταριστική μπούρδα και την εθνική συνείδηση μια αυταπάτη. Η στάση του προσβάλλει ακόμα και αυτούς που έχουν  ξεμείνει με αυτή την ελάχιστη, τελευταία ψευδαίσθηση πίστης στη δημοκρατία που ζούμε.

Η στάση του είναι το καλύτερο παράδειγμα ότι ο εναλλακτισμός χωρίς ιδεολογία είναι μόνο λάιφστάιλ.

Και ο Μπραντάουερ, στη τελευταία,  καθηλωτική σκηνή του "Μεφίστο", λουσμένος στο φως των προβολέων, χαμένος μες στον προσωπικό του αποπροσαναταλισμό, συνειδητοποιεί και αναφωνεί: "μα τι πια θέλουν από μένα; εγώ μόνο ένας καλλιτέχνης είμαι΄..."

Το "Μεφίστο", η ταινία του Ούγγρου Ίστβαν Σζάμπο (1981), είναι μια ελεύθερη διασκευή του ομώνυμου βιβλίου του Κλάους Μαν (1936), που το εμπνέυστηκε με τη σειρά του από τον Φάουστ του Γκέτε.

Ο τίτλος είναι από τη "νύχτα", το πρώτο μέρος του Φάουστ, εκδ. Γράμματα