Στο Μεφίστο, την αριστουργηματική ταινία του Ίστβαν Σζάμπο, ο πρωταγωνιστής, ένας υπερταλαντούχος θεατρικός ηθοποιός προσαρμόζει την ψυχή και την τέχνη του στις ναζιστικές απαιτήσεις, για να καταλάβει στο τέλος, όταν απομένει μόνος με τον εαυτό του, άβουλο όργανο των επιλογών του, ότι ο αυτοσεβασμός δε μπορεί να διαμελιστεί στις επιμέρους εκφράσεις του.
Το παραπάνω μου ήρθε στο νου παρακολουθώντας τη σπασμωδικότητα ενός νεαρού έλληνα καλλιτεχνη επαγγελματία εκτεθειμένου στο κοινό, με ένα απλοϊκό βίντεο αρχικά και με μια δήλωση μετάνοιας στη πορεία.
Η τόσο αφελής προσέγγισή του σε αυτό το σοβαρό πολιτικό και θεσμικό ζήτημα -εν είδη σάτιρας που όμως στη πραγματικότητα στερούταν προκλητικά πολιτικής στάσης- άφηνε υπόνοιες για το κενό που εξυπνακίστικα κρύβεται κάτω από τον εναλλακτισμό του. Η απάντησή του είναι ένα μνημείο αποπολιτικοποίησης, αυτοκατάρ- γησης ως πολιτικού όντος και ανεξήγητης υποταγής στη "πειθώ" κάποιων ασπόνδυλων ακροδεξιών.
Για το μόνο ουσιαστικό ζήτημα που πραγματικά προέκυψε από αυτή την ιστορία, αυτό της ελευθερίας της γνώμης δηλαδή, δεν άρθρωσε λέξη, επιβεβαιώνοντας ότι το κενό περιεχόμενου βίντεο που δημιούργησε δεν ήταν απλά μια ατυχής έμπνευση.
Η στάση του προσβάλλει καθένα που πραγματικά θεωρεί τη παρέλαση μια μιλιταριστική μπούρδα και την εθνική συνείδηση μια αυταπάτη. Η στάση του προσβάλλει ακόμα και αυτούς που έχουν ξεμείνει με αυτή την ελάχιστη, τελευταία ψευδαίσθηση πίστης στη δημοκρατία που ζούμε.
Η στάση του είναι το καλύτερο παράδειγμα ότι ο εναλλακτισμός χωρίς ιδεολογία είναι μόνο λάιφστάιλ.
Και ο Μπραντάουερ, στη τελευταία, καθηλωτική σκηνή του "Μεφίστο", λουσμένος στο φως των προβολέων, χαμένος μες στον προσωπικό του αποπροσαναταλισμό, συνειδητοποιεί και αναφωνεί: "μα τι πια θέλουν από μένα; εγώ μόνο ένας καλλιτέχνης είμαι΄..."
Το "Μεφίστο", η ταινία του Ούγγρου Ίστβαν Σζάμπο (1981), είναι μια ελεύθερη διασκευή του ομώνυμου βιβλίου του Κλάους Μαν (1936), που το εμπνέυστηκε με τη σειρά του από τον Φάουστ του Γκέτε.
Ο τίτλος είναι από τη "νύχτα", το πρώτο μέρος του Φάουστ, εκδ. Γράμματα
